Η ενδοπανεπιστημιακή σύγκρουση των πολιτισμών

Είχα την ευκαιρία να παρακολουθήσω σήμερα (αφού εξασφάλισα άδεια από την εργασία μου) μια άκρως ενδιαφέρουσα ομιλία του καθηγητή Θανάση Οικονόμου για την αποστολή Rosetta και κατ’ επέκταση για τις ευρωπαϊκές προσπάθειες στην εξερεύνηση του διαστήματος. 

Δυστυχώς, κάποιοι άσχετοι με την εκδήλωση και ίσως και με την ίδια την Επιστήμη, παρεισέφρυσαν στον χώρο της εκδήλωσης προς το τέλος της, και ενώ ο ομιλητής απαντούσε σε ερωτήσεις του κοινού, διέκοψαν την εκδήλωση με στερεότυπα συνθήματα και αγενείς εκφράσεις κατά του παρισταμένου πρύτανη κ. Μήτκα. 

Δεν πρόκειται να σχολιάσω τα προφανή, για το πνεύμα του διαλόγου, τον προσήκοντα σεβασμό σε θεσμούς και ομιλητή, την διάκριση των περιστάσεων και πολλά άλλα, αφού ούτως ή άλλως οι φανατικοί των κομματικών φοιτητικών παρατάξεων και οι πάτρωνές τους δεν πρόκειται καν να τα κατανοήσουν. 

Είναι σαφές όμως ότι εδώ και πολλά χρόνια στους πανεπιστημιακούς χώρους λαμβάνει χώρα μία σύγκρουση πολιτισμών (για να αντιγράψω τον Huntigton) ή όπως το έθεσε πολύ εύστοχα κάποιος, σήμερα, πρόκειται για μια αντιπαράθεση «πολιτισμού» και «βαρβαρότητας».  

Η ιστορία των παρελάσεων

Πληθαίνουν οι φωνές, τα τελευταία έτη, όσων εναντιώνονται στην διοργάνωση παρελάσεων (πολιτικών και στρατιωτικών) επί ταις εθνικαίς επετείους.

Το βασικό επιχείρημα των ενισταμένων είναι ότι η μορφή αυτή εορτασμού είναι κατάλοιπο ολοκληρωτικών καθεστώτων ("φασιστικών" είθισται να λένε, αποσιωπώντας τον θεσμικό χαρακτήρα τέτοιων εκδηλώσεων στα κομμουνιστικά καθεστώτα, αλλά ας το παραβλέψουμε αυτό), που δεν αρμόζει σε μία σύγχρονη δημοκρατική κοινωνία.

Τα ιστορικά τεκμήρια, όμως, τους διαψεύδουν...

Ο "επιτήδειος ουδέτερος"

Η Τουρκία, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, απετέλεσε μοναδική περίπτωση χώρας, καθώς κατόρθωσε να διατηρήσει την ακεραιότητα και την ουδετερότητά της, παρότι ευρισκόμενη σε νευραλγική γεωγραφική περιοχή.

Την πολιτική της αναλύει στο εξαιρετικό πόνημα "Ο επιτήδειος ουδέτερος" (τίτλος πρωτοτύπου "The evasive neutral" o Frank G. Weber (το βιβλίο κυκλοφορήθηκε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις "Θετίλη").

Ακολουθούν κάποια προσωπικά συμπεράσματα και παρατηρήσεις από την μελέτη του.

Επιστήμη και ιδεολογίες

Είναι πιστοποιημένο γεγονός πως σε περιόδους κρίσης (οικονομικής, πολιτικής, κοινωνικής, ή συνδυασμού των) ο άνθρωπος αναζητά ιδεολογικά στηρίγματα. Ο προβληματισμός μου είναι εάν αυτά τα ιδεολογικά στηρίγματα βοηθούν ουσιαστικά στην καταπολέμηση της κρίσης ή είναι απλώς τονωτικά της ανθρώπινης ψυχολογίας. 

Ανατρέχοντας έναν αιώνα περίπου πίσω, σε απάντησή του στον Γεώργιο Σκληρό, ο Ίων Δραγούμης είχε καίρια επισημάνει την διαφορά μεταξύ επιστήμης [1] και ιδεολογίας, εν προκειμένω κοινωνιολογίας και κοινωνισμού (σοσιαλισμού). Γράφει χαρακτηριστικά: «… Η κοινωνιολογία (sociologie) είναι επιστήμη. Ο κοινωνισμός (socialisme) είναι πόθος. …» [2]

Πολιτική και τεχνολογία

Σε προηγηθέν άρθρο μου («Η δημοκρατία σε μπελάδες») [*] είχα αναφερθεί στο τέλμα του σημερινού πολιτικού συστήματος και στην ανάγκη μετασχηματισμού του με άξονα την δυνατότητα συμμετοχής του συνόλου των πολιτών στην λήψη καίριων αποφάσεων. 

Η ανάγκη για την ενεργό συμμετοχή των πολιτών επιβάλλεται νομίζω από την ολοένα και συχνότερη διάσταση ή και τέλεια αντίθεση απόψεων και στοχεύσεων μεταξύ της κοινωνίας και της «άρχουσας τάξης». Η διαφωνία αυτή, είτε οφείλεται σε έλλειμμα παιδείας του λαού, που τον καθιστά εύπιστο σε δημαγωγικές και καιροσκοπικές αντιλήψεις, είτε σε αδυναμία των πολιτικών να προσαρμόσουν στις ελληνικές ιδιαιτερότητες ξένα πρότυπα, δημιουργεί συν το χρόνω συνθήκες κοινωνικής αναταραχής.

Στο παρόν άρθρο θα αναφερθώ σε πτυχές της τεχνολογίας που μπορούν να αποτελέσουν χρήσιμα εργαλεία για την υποβοήθηση της συμμετοχής των πολιτών στην πολιτική. 

Πολιτικοί στοχασμοί

Εδώ και καιρό, διαβλέποντας το παρακμιακό αδιέξοδο στο οποίο περιερχόταν σταδιακώς η χώρα μας, ήθελα να καταγράψω κάποιες σκέψεις μου επί των πολιτικών πραγμάτων. Εν τέλει, το έναυσμα μού δόθηκε από την εκλογική αναμέτρηση της 6ης Μαΐου 2012 και το αδιέξοδο που προέκυψε εξ αυτής.

Σκέψεις για τον θεσμό του Στρατού

[Το ακόλουθο κείμενο αποτελεί σύνοψη των εντυπώσεων που απεκόμισα κατά την διάρκεια της στρατιωτικής μου θητείας και εγράφη αμέσως μετά την απόλυσή μου.]

Αναντιρρήτως, η στρατιωτική θητεία είναι μία χρονική περίοδος της ζωής των ανδρών (ή ακριβέστερα των ανδρών που δεν φυγομαχούν) που αφήνει ανεξίτηλα σημάδια πάνω τους.

Κατ’ αρχάς, πρέπει να αποσαφηνισθούν, νομίζω, ορισμένα θεμελιώδη ζητήματα για την αναγκαιότητα ή μη της υπάρξεως στρατού, καθώς και της μορφής που αυτός πρέπει να έχει (αμιγώς επαγγελματικός, εφέδρων, μεικτός).

Η θέση της πατρίδος μας στο ιστορικό-γεωπολιτικό γίγνεσθαι είναι τέτοια που απαιτείται σημαντική ισχύς για την διασφάλιση της ελευθερίας της, καθώς και την προάσπιση των εκτός συνόρων ομοεθνών μας και της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Βεβαίως η ισχύς μίας χώρας είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων (οικονομία, δημογραφικός παράγων, πολιτισμική ακτινοβολία, συνοχή στο εσωτερικό, παιδεία, κλπ), αλλά η στρατιωτική ισχύς παραμένει – καλώς ή κακώς – από αρχαιοτάτων χρόνων ένας βασικότατος συντελεστής στον καθορισμό της ισχύος μίας χώρας. 

Ο Ισοκράτης, η ρήση του για την παιδεία και η παρερμηνεία της

Τα τελευταία χρόνια αποδίδεται στον Ισοκράτη από πολλούς (με αποκορύφωμα μία ομιλία του τέως προέδρου της Δημοκρατίας Κ. Στεφανόπουλου) η εξής φράση:

Ἕλληνες εἰσί οἱ τῆς ἡμετέρας παιδείας μετέχοντες

Η ανωτέρω πρόταση χρησιμοποιείται ευρέως για την θεμελίωση, στην αυθεντία του Ισοκράτους, συγχρόνων πολιτικών θεωριών, πολλάκις με ύποπτες και ασαφείς στοχεύσεις, που μάλλον απέχουν παρασάγγας από το πνεύμα του μεγάλου ρήτορος.

Εάν ανατρέξουμε βεβαίως στον «Πανηγυρικό» (στίχος 50), από όπου υποτίθεται ότι προέρχεται η επίμαχη φράση, θα διαπιστώσουμε ότι η διατύπωση που χρησιμοποίησε ο Ισοκράτης ήταν αρκετά διαφορετική:

Τα "Δεκεμβριανά" του 2008

Τα εκτεταμένα επεισόδια ανά την επικράτεια της Ελλάδος, που ξεκίνησαν τις πρώτες πρωινές ώρες της Κυριακής 7 Δεκεμβρίου 2008, είναι ενδεικτικά της διαλύσεως που υπέστη η χώρα αυτή και της καταστάσεως διαρκούς παρακμής στην οποία ευρίσκεται από το 1974 και έπειτα. Αδιανόητες σε οποιαδήποτε ευνομούμενη πολιτεία του κόσμου (πλην ίσως των χωρών του Τρίτου Κόσμου) καταστάσεις, όπως η κατάληψη δημοσίων κτιρίων - πολλάκις από άτομα που δεν έχουν καν την ιδιότητα του πολίτου - ή το «πανεπιστημιακό άσυλο» και ο αποκλεισμός εθνικών οδών, στην Ελλάδα (ή επί το ορθότερον Ελλαδιστάν, κατά τον καθηγητή Χ. Γιανναρά) θεωρούνται «δημοκρατικές κατακτήσεις του αγωνιζόμενου λαού». Οποιαδήποτε προσπάθεια, έστω υποτυπώδης, άρσεως ή περιορισμού των παραλόγων αυτών φαινομένων θεωρείται «φασιστική», «αντιδραστική», «αντιλαϊκή» κ.α. 

Το χειρότερο είναι πως στην Ελλάδα δεν υφίσταται πλέον κοινωνία. Ακόμη και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, αντιθέτως, οι ελληνικές κοινότητες διέσωζαν μία συνείδηση συλλογικότητος. Η διά βαναύσου προπαγάνδας επικράτηση ιδεών ξένων προς την ελληνική πολιτισμική παράδοση (κομμουνισμός, φιλελευθερισμός κ.α.) έχει οδηγήσει την ελληνική κοινωνία σε ένα πρωτοφανές επίπεδο πρωτογονισμού. Όπως χαρακτηριστικώς ετόνιζε ο Ίων Δραγούμης, από το 1907 ήδη, κρίνοντας το στερεότυπο της «ταξικής πάλης», «… ο ανοιχτός και άγριος πόλεμος αναμεταξύ μια κοινωνική τάξη και μια άλλη είναι σημάδι πως διαλύνεται μια κοινωνία …». Σήμερα, η ευρεία κυριαρχία αυτών των ατομοκεντρικών και αντικοινωνικών αντιλήψεων, σε συνδυασμό με την δυσλειτουργία του κράτους το οποίο έχει (θεωρητικώς) την αποστολή να εμποδίσει την υποταγή του αδυνάτου στον ισχυρό, έχει μεταβάλλει την Ελλάδα σε ζούγκλα, όπου επικρατεί ο ισχυρότερος.

Διάλογος και debate

Κάθε γλώσσα εκφράζει έναν πολιτισμό· αποτελεί, δηλαδή, ένα μέσον αποτυπώσεως εννοιών που έχει παραγάγει ο εν λόγω πολιτισμός. Επί παραδείγματι, δεν συναντούμε σε άλλες γλώσσες, πλην της ελληνικής, την λέξη φιλότιμο, διότι – προφανέστατα – δεν  έχει αναπτυχθεί η ιδιότητα αυτή σε άλλους πολιτισμούς.

Η ελληνική γλώσσα είναι διαχρονικό δημιούργημα ενός υψηλοτάτου επιπέδου πολιτισμού, του ελληνικού (αναφέρομαι βεβαίως στις διαχρονικές αρχές και αξίες του ελληνικού πολιτισμού και όχι στο σημερινό πολιτισμικό μας επίπεδο, που παραπέμπει μάλλον σε Οθωμανούς υπηκόους) και έχει δύο εκπληκτικά χαρακτηριστικά: α) αποκαλύπτει την σημασία των λέξεών της μέσω της ετυμολογίας (σχέση σημαίνοντος-σημαινομένου) και β) έχει αστείρευτη συνθετική ικανότητα λέξεων.

Εν τούτοις, εδώ και ένδεκα έτη από την εισαγωγή του όρου «debate» στο ελληνικό πολιτικό λεξιλόγιο (θυμίζω ότι η διαδικασία αυτή πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στην πατρίδα μας κατά την προεκλογική περίοδο του 1996), κανείς δεν έχει κατορθώσει να αποδώσει επιτυχώς τον όρο στην ελληνική γλώσσα.