Διάλογος και debate

Κάθε γλώσσα εκφράζει έναν πολιτισμό· αποτελεί, δηλαδή, ένα μέσον αποτυπώσεως εννοιών που έχει παραγάγει ο εν λόγω πολιτισμός. Επί παραδείγματι, δεν συναντούμε σε άλλες γλώσσες, πλην της ελληνικής, την λέξη φιλότιμο, διότι – προφανέστατα – δεν  έχει αναπτυχθεί η ιδιότητα αυτή σε άλλους πολιτισμούς.

Η ελληνική γλώσσα είναι διαχρονικό δημιούργημα ενός υψηλοτάτου επιπέδου πολιτισμού, του ελληνικού (αναφέρομαι βεβαίως στις διαχρονικές αρχές και αξίες του ελληνικού πολιτισμού και όχι στο σημερινό πολιτισμικό μας επίπεδο, που παραπέμπει μάλλον σε Οθωμανούς υπηκόους) και έχει δύο εκπληκτικά χαρακτηριστικά: α) αποκαλύπτει την σημασία των λέξεών της μέσω της ετυμολογίας (σχέση σημαίνοντος-σημαινομένου) και β) έχει αστείρευτη συνθετική ικανότητα λέξεων.

Εν τούτοις, εδώ και ένδεκα έτη από την εισαγωγή του όρου «debate» στο ελληνικό πολιτικό λεξιλόγιο (θυμίζω ότι η διαδικασία αυτή πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά στην πατρίδα μας κατά την προεκλογική περίοδο του 1996), κανείς δεν έχει κατορθώσει να αποδώσει επιτυχώς τον όρο στην ελληνική γλώσσα.

Έχουν προταθεί διάφοροι όροι (π.χ. τηλεμαχία), που όμως δεν συνάδουν με το πρώτο χαρακτηριστικό της γλώσσας μας που περιεγράφη ανωτέρω. Άλλοι χρησιμοποιούν προϋπάρχουσες ελληνικές λέξεις (π.χ. διάλογος, συζήτηση), οι οποίες, όμως, αναφέρονται σε μία τελείως διαφορετική διαδικασία από αυτήν που εννοούμε με τον όρο «debate». Ευλόγως, λοιπόν, τίθεται το ερώτημα: πού οφείλεται η αδυναμία της ελληνικής γλώσσας να αποδώσει τον όρο «debate», ενώ όταν πρόκειται για επιστημονική ορολογία, όλες, σχεδόν, οι λέξεις ξένων γλωσσών προέρχονται από τα ελληνικά;

Η απάντηση στην οποία έχω καταλήξει σχετίζεται με την σχέση γλώσσας και πολιτισμού, για την οποία έγινε λόγος στην εισαγωγή του άρθρου. Η έννοια-λέξη «debate» είναι δημιούργημα ενός προσφάτου, υλιστικού πολιτισμού που έχει στο επίκεντρό του την εντύπωση και όχι την ουσία, το κέρδος και όχι την πνευματική καλλιέργεια. Για αυτόν τον πολιτισμό έχει καθιερωθεί ως μορφή δημόσιας ανταλλαγής απόψεων το «debate». Στον ελληνικό πολιτισμό, όμως, υπάρχει εδώ και χιλιετίες μία πολύ πιο προηγμένη, πνευματικώς, διαδικασία, ο διάλογος. Δεν είναι, λοιπόν, αναγκαίο η ελληνική γλώσσα να εκφράσει μία έννοια όπως το «debate», παντελώς ασύμβατη με το αξιακό σύστημα του ελληνικού πολιτισμού. Για τον λόγο αυτό, φρονώ πως δεν είναι δυνατόν να αποδοθεί ο όρος «debate» στα ελληνικά.

Τέλος, επιθυμώ να επισημάνω πως η ελληνική εκδοχή του «debate» είναι ένα υποτυπώδες κακέκτυπο της πρωτότυπης αμερικανικής. Καλό είναι, λοιπόν, αντί να πιθηκίζουμε και να εισάγουμε ξένες ιδέες, να βασιζόμαστε στην δική μας πλούσια πνευματική παράδοση. Ευχής έργον θα ήταν να μπορούσαμε κάποτε να παρακολουθήσουμε τους πολιτικούς μας ταγούς να διαλέγονται επί της ουσίας σε μία στρογγυλή τράπεζα, άνευ συντονιστών και χρονομέτρων!