[Το ακόλουθο κείμενο αποτελεί σύνοψη των εντυπώσεων που απεκόμισα κατά την διάρκεια της στρατιωτικής μου θητείας και εγράφη αμέσως μετά την απόλυσή μου.]
Αναντιρρήτως, η στρατιωτική θητεία είναι μία χρονική περίοδος της ζωής των ανδρών (ή ακριβέστερα των ανδρών που δεν φυγομαχούν) που αφήνει ανεξίτηλα σημάδια πάνω τους.
Κατ’ αρχάς, πρέπει να αποσαφηνισθούν, νομίζω, ορισμένα θεμελιώδη ζητήματα για την αναγκαιότητα ή μη της υπάρξεως στρατού, καθώς και της μορφής που αυτός πρέπει να έχει (αμιγώς επαγγελματικός, εφέδρων, μεικτός).
Η θέση της πατρίδος μας στο ιστορικό-γεωπολιτικό γίγνεσθαι είναι τέτοια που απαιτείται σημαντική ισχύς για την διασφάλιση της ελευθερίας της, καθώς και την προάσπιση των εκτός συνόρων ομοεθνών μας και της πολιτισμικής μας κληρονομιάς. Βεβαίως η ισχύς μίας χώρας είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων (οικονομία, δημογραφικός παράγων, πολιτισμική ακτινοβολία, συνοχή στο εσωτερικό, παιδεία, κλπ), αλλά η στρατιωτική ισχύς παραμένει – καλώς ή κακώς – από αρχαιοτάτων χρόνων ένας βασικότατος συντελεστής στον καθορισμό της ισχύος μίας χώρας.
Μέχρι, λοιπόν, οι «σώφρονες» (ας θυμηθούμε την ρήση του Θουκυδίδη «…την δειλίαν σωφροσύνην εποίησαν…») πολιτικοί μας ταγοί να μας ανακοινώσουν ότι πρέπει να γίνουμε ένα ακόμη αστεράκι της σημαίας των ΗΠΑ ή, εναλλακτικώς, να επιστρέψουμε στο «ένδοξο» παρελθόν της οθωμανικής υποτέλειας, πρέπει να θεωρείται απαραίτητη η ύπαρξη ισχυρού στρατού στην χώρα μας. Μένει, ωστόσο, να προσδιορίσουμε την φυσιογνωμία του. Παρ’ ότι δεν έχω υπ’ όψιν μου κάποια οικονομοτεχνική μελέτη, υποθέτω πως η κάλυψη των αμυντικών αναγκών της χώρας αποκλειστικώς από επαγγελματίες στρατιωτικούς θα ήταν αρκούντως επιβαρυντική για την οικονομία μας. Επειδή, όμως ο σύγχρονος πόλεμος απαιτεί σε ορισμένους τομείς μακροχρόνια εκπαίδευση και συσσώρευση εμπειριών, δεν είναι δυνατόν να έχουμε στρατό μόνον εφέδρων. Η ιδανική περίπτωση, κατά την κρίση μου, είναι η ύπαρξη ενός πυρήνα μονίμων στελεχών, που θα πλαισιώνονται από ικανό αριθμό εφέδρων, όπως περίπου συμβαίνει και σήμερα.
Συν τοις άλλοις η ύπαρξη εφέδρων στον στρατό συντελεί στην επιβίωση του μοντέλου του οπλίτη-πολίτη, οι απαρχές του οποίου συναντώνται στην εποχή της δημιουργίας της πόλεως-κράτους. Θεωρώ καίριο αυτό το σημείο, διότι εάν θέλουμε να είμαστε ενεργά κύτταρα μίας ζωντανής κοινωνίας πρέπει να έχουμε την δυνατότητα και την υποχρέωση να συμμετέχουμε σε όλες τις εκφάνσεις του δημοσίου βίου, μία εκ των οποίων είναι και η στρατιωτική θητεία. Άλλως θα περιπέσουμε στην κατάσταση του ατομοκεντρισμού, που δεν είναι τίποτε περισσότερο από μία παραλλαγή του νόμου της ζούγκλας. Συνοψίζεται στην παράφραση του ομηρικού «εις οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί πάτρης» σε «εις οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί πάρτης».
Εν τούτοις, το θεωρητικό μοντέλο του στρατού που περιεγράφη προηγουμένως, έχει πολλά κενά στην πράξη. Δύο είναι τα καίρια θέματα, πρώτον η δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία της συντριπτικής πλειονότητας των μονίμων στρατιωτών και δεύτερον η ελλιπέστατη εκπαίδευση των εφέδρων, καθώς και η μη αξιοποίηση των ικανοτήτων και εμπειριών που έχουν σωρεύσει στην πολιτική τους ζωή. Οι δύο αυτές συνιστώσες της πραγματικότητας μοιραίως οδηγούν σε έναν φαύλο κύκλο απαξιώσεως του στρατού και της αποστολής του, τόσο από πλευράς των μονίμων στελεχών, όσο και από πλευράς κληρωτών, ενώ υποβαθμίζονται σε σημαντικό βαθμό και οι επιχειρησιακές δυνατότητες της στρατιωτικής μηχανής.
Όσο αυτή η θλιβερή πραγματικότητα σοβεί, αναπαράγονται ταχέως απόψεις περί καταργήσεως της θητείας ή ακόμη και του θεσμού του στρατού, αλλά και απόψεις περιφρονητικές και μειωτικές για τον στρατό και το διάστημα που όλοι μας περνούμε εκεί. Δεν συμμερίζομαι τέτοιες απόψεις, αφ’ ενός διότι δεν είμαι υπέρμαχος της μεθόδου θεραπείας του πονοκεφάλου δι’ αποκεφαλισμού, αφ’ ετέρου διότι πιστεύω ότι ακόμη και στην αναποτελεσματική αυτή μορφή που έχει περιέλθει ο στρατός μπορεί να προσφέρει ένα σύνολο εποικοδομητικών εμπειριών για την περαιτέρω πορεία του στρατιώτη ως πολίτη.
Το μεγάλο κέρδος των υπηρετούντων την στρατιωτική θητεία είναι η δυνατότητα να μελετήσουν την δομή και την λειτουργία της ίδιας της κοινωνίας στην οποία ζουν, αφού ο στρατός είναι μία μικρογραφία της. Στην εποχή μας, κατά την οποία ο ατομοκεντρισμός κερδίζει συνεχώς έδαφος, είναι εξαιρετικώς ωφέλιμο για την διάπλαση του χαρακτήρα του πολίτη να του επιβάλλεται να συμβιώσει με ανθρώπους διαφορετικού μορφωτικού και οικονομικού επιπέδου. Θα αναγκασθεί να συμβιβαστεί σε ορισμένα ζητήματα, ή θα αναγκασθεί να αναπτύξει ηγετικές ικανότητες ώστε να επιβληθεί στο σύνολο. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, θα έχει όφελος. Εκτός από την σημαντικότατη εμπειρία του να μάθεις να λειτουργείς ως μέρος ενός συνόλου, η θητεία σου προσφέρει την δυνατότητα να διαπιστώσεις πολλές εγγενείς αδυναμίες του στρατού και κατ’ επέκτασιν της κοινωνίας. Η γνώση αυτή μπορεί να μετατραπεί σε αποτελεσματικό εργαλείο για την εξάλειψη των κακώς κειμένων, καθώς το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση ενός προβλήματος είναι η εις βάθος μελέτη του.
Βεβαίως, ελλοχεύει πάντοτε ο κίνδυνος της αλλοτριώσεως του στρατιώτη και της ενσωματώσεως του σε ένα σύστημα, όπου θα αναζητά συνεχώς «μέσον», «υψηλή προστασία» και θα προσπαθεί να βελτιώσει την ατομική του ζωή, αδιαφορώντας για τους υπολοίπους. Εκεί είναι, όμως, που διακρίνονται οι αετοί από τα σαλιγκάρια. Οι πρώτοι θα προσπαθήσουν με το παράδειγμά τους, πρωτίστως, να βελτιώσουν την υπάρχουσα κατάσταση. Ακόμη και εάν δεν καταφέρουν να παρασύρουν με το δικό τους πέταγμα τους άλλους, θα πετούν πάντοτε υπερήφανοι. Οι δεύτεροι ακόμη και εάν κατακτήσουν την κορυφή, θα το έχουν πετύχει με τα σάλια και τα κέρατά τους και θα είναι καταδικασμένοι να σέρνονται παντοτινά. Καθείς είναι ελεύθερος να επιλέξει!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δεν επιτρέπονται νέα σχόλια.