Ο Άκης ως αρχετυπικό είδος πολιτικού

Δεν είμαι υπέρμαχος της υποχρεωτικής δικαιώσεως του αποθανόντος, αλλά εξ ίσου απεχθάνομαι την συμπεριφορά του όχλου, όταν ξυλεύεται "δρυός πεσούσης".

Η εισαγωγή αυτή για μια ψύχραιμη προσέγγιση που θα επιχειρήσω στο φαινόμενο του άρτι μεταστάντος Άκη Τσοχατζόπουλου, ο οποίος, κατά την διάρκεια του βίου του, μετέβη από το καθεστώς της παντοδυναμίας (έως ασυδοσίας) στην κατάσταση του εξιλαστηρίου θύματος για τις αμαρτίες σύμπαντος του κομματικού κατεστημένου της μεταπολιτεύσεως! Και είμαι σίγουρος ότι πολλοί εκ των σημερινών κατηγόρων του συνωστίζονταν παλαιότερα στο γραφείο του εκλιπαρώντας χάρες...

Θα επικεντρωθώ στην θητεία του ως υπουργού Εθνικής Αμύνης, για δύο λόγους:

• Τότε ανέλαβε το δυσκολότερο εγχείρημα της πολιτικής του (προσοχή, όχι κομματικής) καριέρας, την ανασυγκρότηση και τον εκσυγχρονισμό των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων, μετά το φιάσκο των Ιμίων και σε μια κρίσιμη περίοδο για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.
• Τα παραπτώματα της περιόδου αυτής τον οδήγησαν στην πτώση.

Τα πεπραγμένα του Άκη στο ΥπΕθΑ έχουν πολλές όψεις:

• Επί των ημερών του, η μαχητική ισχύς των ενόπλων δυνάμεων αυξήθηκε κατακορύφως. Σε τέτοιο σημείο, ώστε την δεκαετία του 2000 το χάσμα ισχύος με την Τουρκία να έχει κλείσει (συνεπικουρούσης και της οικονομικής κρίσεως που έπληξε την γειτνιάζουσα χώρα το 1999) και μάλιστα να υπάρχουν αρκετοί τομείς ελληνικής υπεροχής (ασχέτως αν το πολιτικό προσωπικό της χώρας δεν συνειδητοποίησε και δεν εκμεταλλεύτηκε την υπεροπλία αυτή).
• Ενδεικτικό της υπεροχής που προσέδωσαν στην Ελλάδα οι εξοπλισμοί της περιόδου εκείνης είναι ότι στην πρόσφατη ελληνοτουρκική κρίση του 2020 αυτά τα οπλικά συστήματα ήταν που αποτέλεσαν την αιχμή της αποτρεπτικής μας ισχύος, παρότι παρήλθε σχεδόν 15ετία απραξίας (η τελευταία - προ Rafale - σύμβαση μείζονος προμήθειας των ενόπλων δυνάμεων ήταν τα 30 F16 Block52 Advanced, επί υπουργίας Σπ. Σπηλιωτόπουλου, το 2005)!
  
• Μπορεί το αποτέλεσμα των εξοπλισμών να ήταν ικανοποιητικό σε μεγάλο βαθμό, από επιχειρησιακής απόψεως, αλλά από την οικονομική οπτική η δαπάνη για τις προμήθειες αυτές ήταν δυσανάλογη του αποτελέσματος. Και το κυριότερο η δαπάνη δεν κατευθύνθηκε σε εγχώριες  υποδομές, αλλά σε βεβιασμένες αγορές από το εξωτερικό, με παντελή απουσία μακροχρονίου προγραμματισμού.
• Μια άλλη σοβαρή αστοχία των βεβιασμένων κινήσεων ήταν η πολυτυπία υλικού, που προέκυψε. Δεν υπήρξε καμία διακλαδική συνεννόηση (χαρακτηριστικό το παράδειγμα των ελικοπτέρων, που ΠΝ, ΠΑ και ΕΣ κατέληξαν σε διαφορετικό τύπο της ίδιας κατηγορίας!) με αποτέλεσμα να εκτοξευθεί σε βάθος χρόνου η δαπάνη συντηρήσεως και εκπαιδεύσεως. Αυτό είναι και μια εξήγηση για την κατοπινή εξοπλιστική δυσπραγία.
• Υπήρξαν "σκιές" παρατυπιών, προχειρότητος ή υπόπτων ελατηρίων (ικανοποίηση μεσαζόντων;) σε πολλές συμφωνίες, με κυριότερο χαρακτηριστικό την διάσπαση προμηθειών σε πολλά υποπρογράμματα (ακόμη παραμένει δυσεξήγητη η απόφαση για τα αεριόστρωμνα Zubr, που αγοράστηκαν 2 από την Ρωσία και 2 από την Ουκρανία, ενώ η προμήθεια αρμάτων Leopard-2 άνευ πυρομαχικών και υποβρυχίων Type214 άνευ τορπιλών εξακολουθεί να μας ταλανίζει).
• Αλγεινή εντύπωση προκάλεσε η τότε σύσταση του ΕπΥΕθΑ (επιτελείο υπουργού Εθνικής Αμύνης) στελεχωμένου από πολιτικό προσωπικό συμβούλων (συνήθως "ημετέρων"...), καθώς και ο παραγκωνισμός των καθ' ύλην σχετικών στρατιωτικών επιτελείων, με μεταφορά αρμοδιοτήτων τους σε πολιτικά πρόσωπα (ειρήσθω εν παρόδω ότι και η κατοπινή "επαναστάτρια" Δούρου είχε θητεύσει σε τέτοια θέση...).
  

Κατόπιν των ανωτέρω, προκύπτει αβιάστως το προφανές ερώτημα αν το ποτήρι είναι μισογεμάτο ή μισοάδειο. Εμβαθύνοντας, όμως, έτι περαιτέρω την σκέψη μας, ας αναρωτηθούμε αν η ευθύνη για το "μισό ποτήρι" μπορεί να ανήκει αποκλειστικώς σε έναν άνθρωπο. Δηλαδή, ο Άκης βρήκε ένα οργανωμένο και δομημένο σύστημα το οποίο διέφθειρε, ή συμβιβάστηκε με ένα ήδη αρρωστημένο περιβάλλον από το οποίο προσπάθησε να αποκομίσει κάτι θετικό;

Και συνεκδοχικώς αναφύεται ένα διαχρονικό και θεμελιώδες δίλημμα για το είδος πολιτικού που θέλουμε. 

Αν θεωρήσουμε ως βασικά προσόντα ενός πολιτικού την ικανότητα και την ακεραιότητα και τα τοποθετήσουμε σε ένα ορθογώνιο σύστημα αξόνων (Χ=ικανότητα, Υ=ακεραιότητα), προκύπτουν ισάριθμες με τα τεταρτημόρια κατηγορίες πολιτικών:

1. Ικανοί και έντιμοι
2. Ανίκανοι αλλά έντιμοι
   
3. Ανίκανοι και ανέντιμοι
4. Ικανοί αλλά ανέντιμοι

Η ποσοτική κατανομή, όμως, των πολιτικών στις προαναφερθείσες κατηγορίες δεν είναι ομοιόμορφη. Η ιστορική εμπειρία για τα είδη πολιτικών που ευδοκιμούν τείνει περισσότερο σε κανονική κατανομή (κωδωνοειδής καμπύλη Gauss), με τις περιπτώσεις 2 και 4 στο μέσον και τις 1 και 3 στα άκρα (ίσως το άκρο 3 να περιλαμβάνει περισσοτέρους από το 1, καταστρέφοντας την συμμετρία!).

Ένα ενδεικτικό διάγραμμα για την ανάλυση που προηγήθηκε. 

Ποιός, όμως, είναι πιο ωφέλιμος; Ένας ικανός αλλά ανέντιμος (θα ωφελήσει και τον εαυτό του, αλλά και το σύνολο, μερικώς) ή ένας έντιμος ανίκανος (που δεν θα αποκομίσει προσωπικά κέρδη, αλλά δεν θα μπορέσει να συνεισφέρει και στο σύνολο); Και το δίλημμα δεν είναι τωρινό, ίσως το χαρακτηριστικότερο σχετικό δίπολο να είναι η αντίθεση Αλκιβιάδη και Νικία, στον Θουκυδίδη.

Σαφή απάντηση δεν έχω. Ούτε για τον προτιμητέο τύπο πολιτικού, ούτε για την κατάταξη του Τσοχατζόπουλου (και των διαδόχων του). Καταθέτω απλώς τους προβληματισμούς μου ως μια παραίνεση κατά των ευκόλων αφορισμών και ως υπόμνηση του "ουδέν κακόν αμιγές καλού" [*] (το οποίο θα μπορούσε να ειπωθεί και αντιστρόφως, "ουδέν καλόν αμιγές κακού").

Και ειδικότερα για την Ελλάδα, ίσως είμαστε καταραμένοι να αμφιταλαντευόμαστε μεταξύ τέτοιων πολιτικών επειδή τον πλέον ικανό και συνάμα έντιμο που αξιωθήκαμε να έχουμε ως ηγέτη (Καποδίστρια) τον δολοφονήσαμε!

 

[*] Η ακριβής φράση προέρχεται από το έργο του Πρόκλου "Περί της κατά Πλάτωνα Θεολογίας" (βιβλίο Α΄, κεφάλαιο ιη΄) και έχει ως εξής: "Οὐδὲ γὰρ ἐνταῦθα τὸ κακὸν ἀμιγὲς καὶ τοῦ ἀγαθοῦ παντελῶς ἔρημον ὑποστῆναι θεμιτόν, ἀλλ' εἰ καὶ τῷ μέρει τὸ τοιόνδε κακόν, τῷ γε ὅλῳ καὶ παντὶ πάντως ἀγαθόν."

 

ΥΓ: Είναι αξιοπερίεργο ότι όσες περιπτώσεις εξοπλιστικών οδηγήθηκαν στην δικαιοσύνη, με υποψίες σκανδάλου, αφορούσαν μόνο προμήθειες ευρωπαϊκών ή ρωσικών οπλικών συστημάτων. Άραγε οι Αμερικανοί είναι τόσο ηθικοί και έντιμοι;