Σταχυολόγηση αποσπασμάτων διαχρονικής σοφίας από το έργο του σπουδαίου Αθηναίου.
Έχω την πεποίθηση πως κακώς το κατατάσσουμε στα "ιστορικά" έργα, θεωρώ πως είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια απλή καταγραφή των γεγονότων της εποχής του. Πρόκειται για κορυφαίου επιπέδου πολιτική/φιλοσοφική ανάλυση, που χρησιμοποιεί την ιστορική καταγραφή ως μέσον αναδείξεως των υψηλών της νοημάτων.
Το έργο χαρακτηρίζεται από τρεις βασικές αρετές: οξύνοια, αντικειμενικότητα και διαχρονικότητα. Η τελευταία ομολογείται - εμμέσως - και από τον ίδιο τον Θουκυδίδη με την χαρακτηριστική φράση: "ἕως ἂν ἡ αὐτὴ φύσις ἀνθρώπων ᾖ" (Βιβλίο Γ´ 82.2).
Η παράθεση των αποσπασμάτων γίνεται κατά σειρά εμφανίσεως. Ο εμπλουτισμός του περιεχομένου είναι συνεχής, καθώς κάθε νέα ανάγνωση/μελέτη του Θουκυδίδη οδηγεί σε νέες παρατηρήσεις.
Βιβλίο Α´
20.3 ( Greek-Language | Perseus )
οὕτως ἀταλαίπωρος τοῖς πολλοῖς ἡ ζήτησις τῆς ἀληθείας, καὶ ἐπὶ τὰ ἑτοῖμα μᾶλλον τρέπονται.
(οι περισσότεροι προτιμούν να αποφεύγουν την κοπιώδη αναζήτηση της αλήθειας και προτιμούν τις έτοιμες ερμηνείες)
36.1 ( Greek-Language | Perseus )
καὶ ὅτῳ τάδε ξυμφέροντα μὲν δοκεῖ λέγεσθαι, φοβεῖται δὲ μὴ δι᾽ αὐτὰ πειθόμενος τὰς σπονδὰς λύσῃ, γνώτω τὸ μὲν δεδιὸς αὐτοῦ ἰσχὺν ἔχον τοὺς ἐναντίους μᾶλλον φοβῆσον, τὸ δὲ θαρσοῦν μὴ δεξαμένου ἀσθενὲς ὂν πρὸς ἰσχύοντας τοὺς ἐχθροὺς ἀδεέστερον ἐσόμενον
(και αν κάποιος θεωρεί τα όσα ελέχθησαν συμφέροντα, διστάζει όμως να τα αποδεχθεί για να μην καταπατήσει τις συνθήκες, ας γνωρίζει πως αν τα πράξει θα αποκτήσει ισχύ και θα φοβίσει τους εχθρούς του, ενώ αν τηρήσει τις συμφωνίες θα είναι λιγότερο επίφοβος στους ισχυρούς αντιπάλους του)
83.3 ( Greek-Language | Perseus )
ἔστιν ὁ πόλεμος οὐχ ὅπλων τὸ πλέον ἀλλὰ δαπάνης, δι᾽ ἣν τὰ ὅπλα ὠφελεῖ, ἄλλως τε καὶ ἠπειρώταις πρὸς θαλασσίους. πορισώμεθα οὖν πρῶτον αὐτήν, καὶ μὴ τοῖς τῶν ξυμμάχων λόγοις πρότερον ἐπαιρώμεθα, οἵπερ δὲ καὶ τῶν ἀποβαινόντων τὸ πλέον ἐπ᾽ ἀμφότερα τῆς αἰτίας ἕξομεν, οὗτοι καὶ καθ᾽ ἡσυχίαν τι αὐτῶν προΐδωμεν.
(Ο πόλεμος διεξάγεται όχι τόσο με όπλα, αλλά περισσότερο με χρήματα, τα οποία συντηρούν την πολεμική προσπάθεια, κυρίως όταν μια ηπειρωτική δύναμη αντιπαρατίθεται με ναυτική. Ας εξασφαλίσουμε πρωτίστως αυτούς τους πόρους και ας μην παρασυρόμαστε προώρως από τις παροτρύνσεις των συμμάχων μας. Εφ' όσον εμείς θα φέρουμε την ευθύνη για την έκβαση του πολέμου, εμείς οφείλουμε να προβλέψουμε με ησυχία τις πιθανές ανάγκες και συνέπειές του.)
[ Λόγος Αρχιδάμου ]
140.4-5 ( Greek-Language | Perseus )
ὑμῶν δὲ μηδεὶς νομίσῃ περὶ βραχέος ἂν πολεμεῖν, εἰ τὸ Μεγαρέων ψήφισμα μὴ καθέλοιμεν … εἰ ξυγχωρήσετε, καὶ ἄλλο τι μεῖζον εὐθὺς ἐπιταχθήσεσθε ὡς φόβῳ καὶ τοῦτο ὑπακούσαντες
(κανείς σας να μην θεωρήσει ότι θα πολεμήσει για κάτι έλασσον, αν δεν ανακαλέσουμε το ψήφισμα των Μεγαρέων ... αν υποχωρήσετε θα προβάλουν αμέσως μεγαλύτερη απαίτηση, επειδή υποκύψατε και σ' αυτό από φόβο)
Βιβλίο Β´
40.2 ( Greek-Language | Perseus )
μόνοι γὰρ τόν τε μηδὲν τῶνδε μετέχοντα οὐκ ἀπράγμονα, ἀλλ᾽ ἀχρεῖον νομίζομεν, καὶ οἱ αὐτοὶ ἤτοι κρίνομέν γε ἢ ἐνθυμούμεθα ὀρθῶς τὰ πράγματα, οὐ τοὺς λόγους τοῖς ἔργοις βλάβην ἡγούμενοι, ἀλλὰ μὴ προδιδαχθῆναι μᾶλλον λόγῳ πρότερον ἢ ἐπὶ ἃ δεῖ ἔργῳ ἐλθεῖν.
(μόνοι εμείς αυτόν που δεν μετέχει στα πολιτικά πράγματα θεωρούμε άχρηστο και όχι αδιάφορο και οι ίδιοι λαμβάνουμε πολιτικές αποφάσεις, ή τουλάχιστον κρίνουμε ορθώς επ' αυτών, διότι νομίζουμε πως τα έργα δεν τα βλάπτει η συζήτηση, αλλά η έλλειψη διαφωτίσεως περί του πρακτέου, εκ των προτέρων)
[ "Επιτάφιος" Περικλέους ]
43.4-6 ( Greek-Language | Perseus )
τὸ εὔδαιμον τὸ ἐλεύθερον, τὸ δ᾽ ἐλεύθερον τὸ εὔψυχον κρίναντες μὴ περιορᾶσθε τοὺς πολεμικοὺς κινδύνους ... ἀλγεινοτέρα γὰρ ἀνδρί γε φρόνημα ἔχοντι ἡ μετὰ τοῦ [ἐν τῷ] μαλακισθῆναι κάκωσις ἢ ὁ μετὰ ῥώμης καὶ κοινῆς ἐλπίδος ἅμα γιγνόμενος ἀναίσθητος θάνατος.
(δεχόμενοι πως ευτυχία σημαίνει ελευθερία και ελευθερία σημαίνει ευψυχία δεν πρέπει να δειλιάζετε προ των πολεμικών κινδύνων ... για τους ανδρείους είναι πιο επώδυνος ο εξευτελισμός της δειλίας, παρά ο ρωμαλέος θάνατος σε στιγμή κοινής ελπίδος)
[ "Επιτάφιος" Περικλέους ]
60.2 ( Greek-Language | Perseus )
ἐγὼ γὰρ ἡγοῦμαι πόλιν πλείω ξύμπασαν ὀρθουμένην ὠφελεῖν τοὺς ἰδιώτας ἢ καθ᾽ ἕκαστον τῶν πολιτῶν εὐπραγοῦσαν, ἁθρόαν δὲ σφαλλομένην.
(πιστεύω ότι αν μια πόλη ακμάζει στο σύνολό της ωφελεί περισσότερο τους πολίτες της, παρά αν ευημερούν μεμονωμένοι πολίτες, ενώ η πόλη δυστυχεί)
[ Δημηγορία Περικλέους ]
Βιβλίο Γ´
37.1-2 ( Greek-Language | Perseus )
ἔγνων δημοκρατίαν ὅτι ἀδύνατόν ἐστιν ἑτέρων ἄρχειν ... διὰ γὰρ τὸ καθ᾽ ἡμέραν ἀδεὲς καὶ ἀνεπιβούλευτον πρὸς ἀλλήλους καὶ ἐς τοὺς ξυμμάχους τὸ αὐτὸ ἔχετε, καὶ ὅτι ἂν ἢ λόγῳ πεισθέντες ὑπ᾽ αὐτῶν ἁμάρτητε ἢ οἴκτῳ ἐνδῶτε, οὐκ ἐπικινδύνως ἡγεῖσθε ἐς ὑμᾶς καὶ οὐκ ἐς τὴν τῶν ξυμμάχων χάριν μαλακίζεσθαι, οὐ σκοποῦντες ὅτι τυραννίδα ἔχετε τὴν ἀρχὴν καὶ πρὸς ἐπιβουλεύοντας αὐτοὺς καὶ ἄκοντας ἀρχομένους, οἳ οὐκ ἐξ ὧν ἂν χαρίζησθε βλαπτόμενοι αὐτοὶ ἀκροῶνται ὑμῶν, ἀλλ᾽ ἐξ ὧν ἂν ἰσχύι μᾶλλον ἢ τῇ ἐκείνων εὐνοίᾳ περιγένησθε.
(Έχω αντιληφθεί ότι η δημοκρατία είναι αδύνατον να ηγεμονεύει ... διότι έχετε εθιστεί στην καθημερινότητά σας να μην φοβάστε, ούτε να επιβουλεύεστε τους άλλους και συμπεριφέρεστε με τον ίδιο τρόπο και στους συμμάχους. Και αν ενδώσετε σε αυτούς, είτε δεχόμενοι τα επιχειρήματά τους, είτε από οίκτο, δεν αντιλαμβάνεσθε τον κίνδυνο, χωρίς καν την εξασφάλιση ευγνωμοσύνης από τους συμμάχους. Δεν διανοείσθε ότι η εξουσία σας είναι τυραννική, προς ανθρώπους που σας επιβουλεύονται και την υφίστανται ακουσίως. Αυτοί υποτάσσονται σε εσάς όχι λόγω των ευεργεσιών σας προς αυτούς, με δική σας ζημία, αλλά περισσότερο ένεκα της ισχύος σας, παρά της συμπάθειάς τους.)
[ Δημηγορία Κλέωνος ]
37.3 ( Greek-Language | Perseus )
χείροσι νόμοις ἀκινήτοις χρωμένη πόλις κρείσσων ἐστὶν ἢ καλῶς ἔχουσιν ἀκύροις, ἀμαθία τε μετὰ σωφροσύνης ὠφελιμώτερον ἢ δεξιότης μετὰ ἀκολασίας
(είναι ισχυρότερη μια πόλη που διέπεται από κακούς, αλλά σταθερούς νόμους, παρά εκείνη με καλούς αλλά ανεφάρμοστους, ενώ η αμάθεια που συνοδεύεται με σύνεση είναι πιο ωφέλιμη από την ικανότητα χωρίς ηθική)
[ Δημηγορία Κλέωνος ]
44.1 ( Greek-Language | Perseus )
οὐ γὰρ περὶ τῆς ἐκείνων ἀδικίας ἡμῖν ὁ ἀγών, εἰ σωφρονοῦμεν, ἀλλὰ περὶ τῆς ἡμετέρας εὐβουλίας.
(αν είμαστε σώφρονες δεν πρέπει να επικεντρωθούμε στην συζήτηση περί της αδικίας, αλλά περί του συμφέροντός μας)
[ Δημηγορία Διοδότου ]
46.4 ( Greek-Language | Perseus )
ὥστε οὐ δικαστὰς ὄντας δεῖ ἡμᾶς μᾶλλον τῶν ἐξαμαρτανόντων ἀκριβεῖς βλάπτεσθαι ἢ ὁρᾶν ὅπως ἐς τὸν ἔπειτα χρόνον μετρίως κολάζοντες ταῖς πόλεσιν ἕξομεν ἐς χρημάτων λόγον ἰσχυούσαις χρῆσθαι, καὶ τὴν φυλακὴν μὴ ἀπὸ τῶν νόμων τῆς δεινότητος ἀξιοῦν ποιεῖσθαι, ἀλλ᾽ ἀπὸ τῶν ἔργων τῆς ἐπιμελείας.
(δεν πρέπει να βλάπτουμε τα συμφέροντά μας, κρίνοντας τους ενόχους ως δικαστές, αλλά να συλλογισθούμε πώς, στο μέλλον, θα μετριάσουμε τις τιμωρίες των πόλεων, ώστε να τις εκμεταλλευόμαστε με εύρωστα τα οικονομικά τους, υποστηρίζοντας την ασφάλειά μας στην επιμελή διοίκηση και όχι στην σκληρότητα των νόμων)
[ Δημηγορία Διοδότου ]
82.1 ( Greek-Language | Perseus )
πολεμουμένων δὲ καὶ ξυμμαχίας ἅμα ἑκατέροις τῇ τῶν ἐναντίων κακώσει καὶ σφίσιν αὐτοῖς ἐκ τοῦ αὐτοῦ προσποιήσει ῥᾳδίως αἱ ἐπαγωγαὶ τοῖς νεωτερίζειν τι βουλομένοις ἐπορίζοντο.
(επ' ευκαιρία του πολέμου, εκμεταλλεύονταν την βοήθεια των [εξωτερικών] συμμάχων, προκειμένου να κατατροπώσουν τους αντιπάλους τους και να ενισχυθούν οι ίδιοι)
82.2 ( Greek-Language | Perseus )
καὶ ἐπέπεσε πολλὰ καὶ χαλεπὰ κατὰ στάσιν ταῖς πόλεσι, γιγνόμενα μὲν καὶ αἰεὶ ἐσόμενα, ἕως ἂν ἡ αὐτὴ φύσις ἀνθρώπων ᾖ
(εξ αιτίας εμφυλίων στάσεων προέκυψαν πολλά δεινά στις πόλεις, τα οποία θα συμβαίνουν πάντοτε, όσο η ανθρώπινη φύση παραμένει ίδια)
ἐν μὲν γὰρ εἰρήνῃ καὶ ἀγαθοῖς πράγμασιν αἵ τε πόλεις καὶ οἱ ἰδιῶται ἀμείνους τὰς γνώμας ἔχουσι διὰ τὸ μὴ ἐς ἀκουσίους ἀνάγκας πίπτειν· ὁ δὲ πόλεμος ὑφελὼν τὴν εὐπορίαν τοῦ καθ᾽ ἡμέραν βίαιος διδάσκαλος καὶ πρὸς τὰ παρόντα τὰς ὀργὰς τῶν πολλῶν ὁμοιοῖ.
(εν καιρώ ειρήνης και ευημερίας οι πόλεις και οι ιδιώτες είναι ήρεμοι, διότι δεν τους πιέζουν ακούσιες ανάγκες· αλλ' ο πόλεμος, πλήττοντας καθημερινώς την ευπορία των ανθρώπων, γίνεται βίαιος δάσκαλος συμπεριφορών, αντιστοίχων με τις καταστάσεις που δημιουργεί)
82.4 ( Greek-Language | Perseus )
καὶ τὴν εἰωθυῖαν ἀξίωσιν τῶν ὀνομάτων ἐς τὰ ἔργα ἀντήλλαξαν τῇ δικαιώσει. τόλμα μὲν γὰρ ἀλόγιστος ἀνδρεία φιλέταιρος ἐνομίσθη, μέλλησις δὲ προμηθὴς δειλία εὐπρεπής, τὸ δὲ σῶφρον τοῦ ἀνάνδρου πρόσχημα, καὶ τὸ πρὸς ἅπαν ξυνετὸν ἐπὶ πᾶν ἀργόν· τὸ δ᾽ ἐμπλήκτως ὀξὺ ἀνδρὸς μοίρᾳ προσετέθη, ἀσφαλείᾳ δὲ τὸ ἐπιβουλεύσασθαι ἀποτροπῆς πρόφασις εὔλογος.
(Για να δικαιολογούν τις πράξεις τους αλλοίωσαν ακόμη και την σημασία των λέξεων. Η παράλογη τόλμη θεωρήθηκε ανδρεία και αφοσίωση στην παράταξη, η διστακτικότητα εύσχημη δειλία, η σωφροσύνη πρόσχημα ανανδρίας και η κάθε μορφής σύνεση κωλυσιεργία. Η παραφορά χαρακτηρίσθηκε ανδρική αρετή, ενώ η προσεκτική περισυλλογή ως πρόφαση υπεκφυγής.)
82.6 ( Greek-Language | Perseus )
καὶ μὴν καὶ τὸ ξυγγενὲς τοῦ ἑταιρικοῦ ἀλλοτριώτερον ἐγένετο διὰ τὸ ἑτοιμότερον εἶναι ἀπροφασίστως τολμᾶν· οὐ γὰρ μετὰ τῶν κειμένων νόμων ὠφελίας αἱ τοιαῦται ξύνοδοι, ἀλλὰ παρὰ τοὺς καθεστῶτας πλεονεξίᾳ. καὶ τὰς ἐς σφᾶς αὐτοὺς πίστεις οὐ τῷ θείῳ νόμῳ μᾶλλον ἐκρατύνοντο ἢ τῷ κοινῇ τι παρανομῆσαι.
(Ακόμη και η συγγένεια θεωρήθηκε ασθενέστερος δεσμός από το συνανήκειν στην ίδια παράταξη, καθώς οι συνοπαδοί ήταν προθυμότεροι να τολμήσουν οτιδήποτε άνευ δισταγμού. Οι δεσμοί αυτοί δεν βασίζονταν στους ισχύοντες νόμους και την κοινή ωφέλεια, παρά στην παράνομη ικανοποίηση πλεονεξίας. Και η μεταξύ τους εμπιστοσύνη ισχυροποιείτο εξ αιτίας της συνενοχής, όχι βάσει όρκων σε θείους νόμους.)
82.7 ( Greek-Language | Perseus )
ῥᾷον δ᾽ οἱ πολλοὶ κακοῦργοι ὄντες δεξιοὶ κέκληνται ἢ ἀμαθεῖς ἀγαθοί, καὶ τῷ μὲν αἰσχύνονται, ἐπὶ δὲ τῷ ἀγάλλονται.
(οι περισσότεροι προτιμούν να κακουργούν και να θεωρούνται επιτήδειοι, παρά να είναι χρηστοί και να αποκαλούνται αφελείς· για το μεν δεύτερο αισχύνονται, για το δε πρώτο χαίρονται)
82.8 ( Greek-Language | Perseus )
οἱ γὰρ ἐν ταῖς πόλεσι προστάντες μετὰ ὀνόματος ἑκάτεροι εὐπρεποῦς, πλήθους τε ἰσονομίας πολιτικῆς καὶ ἀριστοκρατίας σώφρονος προτιμήσει, τὰ μὲν κοινὰ λόγῳ θεραπεύοντες ἆθλα ἐποιοῦντο
(οι επί κεφαλής φατριών στις πόλεις, προβάλλοντας αρεστά συνθήματα - πολιτική ισονομία ή σώφρονα διοίκηση - υπηρετούσαν στους λόγους τα κοινά αξιώματα, αλλά στην πράξη τα καθιστούσαν προσωπικά έπαθλα)
τὰ δὲ μέσα τῶν πολιτῶν ὑπ᾽ ἀμφοτέρων ἢ ὅτι οὐ ξυνηγωνίζοντο ἢ φθόνῳ τοῦ περιεῖναι διεφθείροντο.
(οι μη συμπορευόμενοι με κάποια παράταξη ήταν διωκόμενοι από αμφότερες, είτε λόγω της αρνήσεώς τους να συμπαραταχθούν, είτε από φθόνο για τον τρόπο του βίου τους)
Βιβλίο Δ´
92.5 ( Greek-Language | Perseus )
εἰώθασί τε οἱ ἰσχύος που θράσει τοῖς πέλας, ὥσπερ Ἀθηναῖοι νῦν, ἐπιόντες τὸν μὲν ἡσυχάζοντα καὶ ἐν τῇ ἑαυτοῦ μόνον ἀμυνόμενον ἀδεέστερον ἐπιστρατεύειν, τὸν δὲ ἔξω ὅρων προαπαντῶντα καί, ἢν καιρὸς ᾖ, πολέμου ἄρχοντα ἧσσον ἑτοίμως κατέχειν.
(είθισται όσοι θρασείς εξ αιτίας της ισχύος τους, όπως τώρα οι Αθηναίοι, επιτίθενται κατ' άλλων, να είναι πιο τολμηροί έναντι των αδρανών, που υπερασπίζονται μόνο τα εδάφη τους, ενώ γίνονται διστακτικότεροι εναντίον όσων τους αντιμετωπίζουν και πέραν των συνόρων τους και - δοθείσης ευκαιρίας - επιτίθενται πρώτοι)
[ Δόγμα Βοιωτάρχου Παγώνδα ]
Βιβλίο Ε´
86.1 ( Greek-Language | Perseus )
ἡ μὲν ἐπιείκεια τοῦ διδάσκειν καθ᾽ ἡσυχίαν ἀλλήλους οὐ ψέγεται, τὰ δὲ τοῦ πολέμου παρόντα ἤδη καὶ οὐ μέλλοντα διαφέροντα αὐτοῦ φαίνεται. ὁρῶμεν γὰρ αὐτούς τε κριτὰς ἥκοντας ὑμᾶς τῶν λεχθησομένων καὶ τὴν τελευτὴν ἐξ αὐτοῦ κατὰ τὸ εἰκὸς περιγενομένοις μὲν τῷ δικαίῳ καὶ δι᾽ αὐτὸ μὴ ἐνδοῦσι πόλεμον ἡμῖν φέρουσαν, πεισθεῖσι δὲ δουλείαν.
(Η μεν πρόταση για ήρεμη συζήτηση δεν καταδικάζεται, αλλά έρχεται σε αντίφαση με την ήδη παρούσα πολεμική ετοιμότητά σας. Διότι παρατηρούμε ότι έρχεσθε ως κριτές των όσων θα ειπωθούν και ότι η έκβαση του διαλόγου θα είναι πόλεμος αν δεν ενδώσουμε και δουλεία αν μας πείσετε.)
[ Διάλογος Αθηναίων-Μηλίων ]
89.1 ( Greek-Language | Perseus )
τὰ δυνατὰ δ᾽ ἐξ ὧν ἑκάτεροι ἀληθῶς φρονοῦμεν διαπράσσεσθαι, ἐπισταμένους πρὸς εἰδότας ὅτι δίκαια μὲν ἐν τῷ ἀνθρωπείῳ λόγῳ ἀπὸ τῆς ἴσης ἀνάγκης κρίνεται, δυνατὰ δὲ οἱ προύχοντες πράσσουσι καὶ οἱ ἀσθενεῖς ξυγχωροῦσιν.
(ας αναλογισθούμε αμφότεροι τί είναι αληθώς εφικτό, γνωρίζοντας ότι στα ζητήματα των ανθρώπων το δίκαιο έχει αξία μεταξύ ισοδυνάμων, ενώ στην πραγματικότητα οι ισχυροί επιβάλλουν και οι ασθενείς υποχωρούν)
[ Διάλογος Αθηναίων-Μηλίων ]
ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
Οι πηγές του πρωτοτύπου κειμένου που χρησιμοποιούνται, ως παραπομπή, είναι δύο:
(α) Η διαδικτυακή πύλη για την ελληνική γλώσσα του ΥπΕΠΘ, "Greek-Language", όπου παρατίθεται και η νεοελληνική απόδοση του Αγγέλου Βλάχου.https://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/library/index.html?author_id=160
(β) Η ψηφιακή πύλη για την αρχαιοελληνική γραμματεία, "Περσεύς", του πανεπιστημίου Tufts, της Μασσαχουσέτης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δεν επιτρέπονται νέα σχόλια.