Νέο μαχητικό αεροσκάφος για την Ελβετία

Βίοι παράλληλοι για Ελλάδα και Ελβετία; Κι όμως, από την πολυετή διαδικασία επιλογής νέων μαχητικών αεροσκαφών για το πλούσιο και απόλεμο κράτος της Κ. Ευρώπης, θα μπορούσαμε να αντλήσουμε αρκετά διδάγματα.

Συν τοις άλλοις, οι εταιρείες και τα αεροσκάφη που συμμετείχαν στον διαγωνισμό για το ελβετικό συμβόλαιο, διαγκωνίζονται να διαμορφώσουν και την ΠΑ του μέλλοντος. Παρά ταύτα, όσα ελληνικά ΜΜΕ εδέησαν να ασχοληθούν με το θέμα (με έκπληξη διεπίστωσα ότι ακόμη και μέσα του ειδικού τύπου δεν έκαναν καν μνεία!), έμειναν στην επιφάνεια.

Η ιστορία ξεκινά στα μέσα της δεκαετίας του 2000, με την ελβετική αεροπορία να διαξάγει διαγωνισμό μεταξύ των τριών ευρωπαϊκών μαχητικών Rafale, Eurofighter-Typhoon και Gripen, για την αντικατάσταση των γηρασμένων F-5A/B και των F-18C/D.

H ελβετική αεροπορία προκρίνει το Rafale (η απόρρητη έκθεσή της, του 2008, διέρρευσε), όμως η πολιτική απόφαση ευνοεί το Gripen, με το αιτιολογικό του χαμηλότερου κόστους. Αλλά και αυτό έχει άδοξο τέλος, λόγω δημοψηφίσματος, το 2014, που απέρριψε την δαπάνη για αγορά πολεμικών αεροσκαφών.

Εν τέλει, η διαδικασία επανεκκινήθη και σε νέο δημοψήφισμα, στις 27/09/2020, οι Ελβετοί εγκρίνουν το κονδύλι των 6 δις φράγκων (CHF), για την αγορά μαχητικών, με οριακή πλειοψηφία, λιγότερη των 9000 ψήφων!

Είχε προηγηθεί, τον Ιούνιο του 2019, η απόσυρση της Saab, με το Gripen, από τον διαγωνισμό. Έτσι η τελική φάση αξιολογήσεως διενεργήθη μεταξύ των Rafale, Eurofighter, F-35A και F-18E/F.

Στις 30/06/2021 ανακοινώνεται, επισήμως, η επιλογή του F-35. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η αιτιολογική έκθεση της ομοσπονδιακής κυβερνήσεως.

• Ως προς την τεχνολογική υπεροχή, αναφέρονται τα εξής: "In terms of effectiveness, the F-35A achieved the best result ... it includes entirely new, extremely powerful and comprehensively networked systems for protecting and monitoring airspace. ... is able to ensure information superiority; this means pilots benefit from a higher situational awareness in all task areas when compared with the other candidates. This is especially true for day-to-day air policing."
• Ως προς τα οικονομικά πλεονεκτήματα, καταγράφονται τα εξής: "... it requires less training and has a better ratio of flight to simulator hours. Because of this, the F-35A requires about 20% fewer flight hours than other candidates ..." και "The total costs of the F-35A (i.e. procurement plus operating costs) amounts to approximately CHF 15.5 billion over 30 years. This is around CHF 2 billion less than the second-lowest bidder."
  

Επειδή είναι βέβαιο ότι το F35 θα μας απασχολήσει τα επόμενα χρόνια και στην Ελλάδα (ήδη έχει εκδηλωθεί ένα αρχικό ενδιαφέρον), σκόπιμο είναι να γίνουν κάποιες παρατηρήσεις επί των ελβετικών επιχειρημάτων.

Στο τεχνικό σκέλος:

1. Τα τεχνικά πλεονεκτήματα του F35, κατά τους Ελβετούς, περιορίζονται στα ηλεκτρονικά/ψηφιακά συστήματά του.
2. Επισημαίνεται ως καίρια παράμετρος υπεροχής η επίγνωση τακτικής καταστάσεως (situational awareness) για αποστολές εναερίου επιτηρήσεως (air-policing).
3. Στην περίπτωση της Ελλάδος, όμως, τα αεροσκάφη θα κληθούν να διαδραματίσουν πιο σύνθετο και απαιτητικό ρόλο, οπότε η υπεροχή τους πρέπει να αποδειχθεί σε μεγαλύτερο εύρος αντικειμένων.

Στο οικονομικό σκέλος:

1. Το επιχείρημα των εξομοιωτών, που θα εξοικονομούν ώρες πτήσεως, φαντάζει αρκετά ανεπαρκές. Πρώτον, διότι όλοι οι διαγωνιζόμενοι διαθέτουν εξομοιωτές και δεύτερον διότι ο εξομοιωτής επ' ουδενί δεν μπορεί να υποκαταστήσει την πραγματική πτήση (και μόνον η έλλειψη G στον εξομοιωτή είναι ενδεικτική).
2. Είναι αξιοπερίεργο πως δεν επισημάνθηκε το οικονομικό όφελος από την πιθανή επιλογή του F-18E/F, καθώς η ελβετική αεροπορία διαθέτει ήδη την προηγούμενη έκδοση F-18C/D, που σημαίνει πως η μετάβαση στον νέο τύπο θα ήταν ευκολότερη (και από πλευράς εκπαιδεύσεως και από πλευράς υποδομών).
   
3. Είμαι περίεργος σε ποιές παραδοχές (*) βασίστηκαν οι Ελβετοί για τον υπολογισμό του χαμηλού 30ετούς κόστους του F35. Διότι με τα έως τώρα δεδομένα από δημόσιες πηγές, το ωριαίο κόστος πτήσεως (CpFH) είναι πολύ υψηλότερο του ανταγωνισμού και απέχει ακόμη από τον διακεκηρυγμένο στόχο της κατασκευάστριας εταιρείας για 25.000$, το 2025. Παραθέτω μερικές σχετικές παραπομπές.
• Έκθεση του οίκου Jane's, το 2012, για συγκριτικά CpFH διαφόρων αεροσκαφών. 
• Έκθεση του γαλλικού "Cour des comptes" ("Ελεγκτικό Συνέδριο"), του 2014, για τις αμυντικές δαπάνες, από όπου προέρχεται ο ακόλουθος πίνακας με CpFH πτητικών μέσων.
  
  
  
• Έκθεση του υπουργείου αμύνης των ΗΠΑ, το 2014, που εκτιμά το CpFH του F35 σε 32.554$.
• Έκθεση του υπουργείου αμύνης των ΗΠΑ, το 2018, που εκτιμά το CpFH του F35 σε 30.137$.
• Δημοσίευμα για απαισιοδοξία αξιωματούχων του Πενταγώνου, ότι το CpFH του F35 θα περιοριστεί σε 25.000$, κατά το οικονομικό έτος 2025.
• Δημοσίευμα για συζήτηση στο Κογκρέσο, τον Μάρτιο του 2021, με θέμα το πρόγραμμα του F35, όπου ανεφέρθη CpFH ύψους 36.000$.
  
4. Η ανοικτή (και μακροχρόνια) διαγωνιστική διαδικασία εξασφάλισε στους Ελβετούς σημαντικές επιστροφές σε επενδύσεις και τεχνογνωσία (60% του συνολικού κόστους του προγράμματος).
   

(*) Είναι σύνηθες φαινόμενο, ακόμη και για ίδιο αεροσκάφος να υπάρχουν διαφορετικές εκτιμήσεις κόστους από διαφορετικούς φορείς. Αυτό είναι λογικό, διότι σε έναν προϋπολογισμό μακράς διαρκείας γίνονται εκ των προτέρων κάποιες παραδοχές, που μπορεί να απέχουν από την πραγματικότητα ή να βασίζονται σε διαφορετικά δεδομένα χρήσεως. Για περισσότερες λεπτομέρειες επί μεθοδολογιών εκτιμήσεων και αναλύσεων, παραπέμπω σε σχετική εργασία δύο Ελλήνων ερευνητών (από όπου μπορούν να αντληθούν και χρήσιμα στοιχεία για τα κόστη των ελληνικών εναερίων μέσων, πλην μαχητικών). Εν προκειμένω, έχει μεγάλη σημασία αν τις εκτιμήσεις κόστους τις έκαναν οι Ελβετοί, με κοινή μεθοδολογία, βάσει στοιχείων που τους παρεχώρησαν οι διαγωνιζόμενες εταιρείες ή έλαβαν τον τελικό προϋπολογισμό από τις εταιρείες, οι οποίες έκαναν τις δικές τους παραδοχές και ακολούθησαν διαφορετική μεθοδολογία (πιθανότερο).

Κάποια συμπεράσματα για τα καθ' ημάς.

1. Δεν είναι ελληνική πρωτοτυπία η διάσταση απόψεων μεταξύ στρατιωτικής και πολιτικής ηγεσίας, στις εξοπλιστικές αποφάσεις. Άλλα τα κριτήρια των μεν και άλλα των δε. Ούτε είναι θέσφατο οι απόψεις των στρατιωτικών, έναντι των πολιτικών. Να υπομνήσω, μάλιστα, την επιλογή αεροσκαφών για την ΠΑ, το 1999, όταν η πολιτική παρέμβαση απεδείχθη σωτήρια. Η ΠΑ είχε εισηγηθεί την απόκτηση 36 F-15 (νέος τύπος και μάλιστα ακριβός σε συντήρηση), διότι αυτός κάλυπτε επαρκέστερα τις επιχειρησιακές ανάγκες του "ενιαίου αμυντικού χώρου Ελλάδος-Κύπρου". Η επιλογή του, όμως, σε μια αεροπορία που μαστιζόταν ήδη από πολυτυπία (υπηρετούσαν τότε 5 κύριοι τύποι αεροσκαφών) θα ήταν καταστροφική για τα κόστη λογιστικής υποστηρίξεως και ευτυχώς η πολιτική επιλογή υπήρξε η αριθμητική ενίσχυση των ήδη υπηρετούντων αεροσκαφών (F-16 και Mirage-2000).
2. Κάθε αεροπορία έχει τις δικές της, διαφορετικές αποστολές και ανάγκες. Δεν είναι δυνατόν να χρησιμοποιείται ως επιχείρημα η επιλογή ενός αεροσκάφους από τρίτη δύναμη. Το μόνο, παράπλευρο, πλεονέκτημα από την επιλογή αεροσκάφους που υπηρετεί σε μεγάλους αριθμούς είναι η δυνατότητα απρόσκοπτης και φθηνότερης υποστηρίξεώς του.
3. Οι δημοψηφισματικές διαδικασίες σε εξειδικευμένα ζητήματα μάλλον περιπλέκουν την κατάσταση, παρά συνεισφέρουν σε διαφάνεια.
4. Μόνον οι έγκαιρες και προγραμματισμένες προμήθειες εξοπλισμών, μπορούν να συνδράμουν την εγχώρια οικονομία. Οι αποσπασματικές και βεβιασμένες αγορές δεν πρέπει να είναι ο κανόνας, αλλά η εξαίρεση.