Πρόχειρη αποτίμηση ελληνοτουρκικής κρίσεως

Κάποιες βασικές παρατηρήσεις.

1. Δεν πρέπει να πανηγυρίζουμε. Στον στρατιωτικό τομέα συνήθως οι επιδόσεις μας είναι καλές, στον πολιτικό χωλαίνουμε. Δεν θα ήθελα να επαναπαυθούμε στην υποχώρηση του τουρκικού στόλου και να υποκύψουμε σε ένα νέο Νταβός, για το οποίο θα απολογηθούμε με ένα νέο "mea culpa".
2. Το ελληνικό φιλότιμο διέπρεψε πάλι και αναφέρομαι στην τάχιστη κινητοποίηση στρατού και ναυτικού (η αεροπορία, ούτως ή άλλως, βιώνει μία κατάσταση διαρκούς επιφυλακής). Εικάζω πως εξετυλίχθησαν σκηνές ανάλογες με αυτές που περιγράφονται σε μαρτυρία για την προετοιμασία απόπλου του στόλου μας για τα Ίμια. 
3. Πολύ θετική εντύπωση μου προξένησε η διαχείριση της ροής των πληροφοριών και η απουσία φαινομένων Βερύκιου και Ευαγγελάτου. Επειδή δεν έχω εμπιστοσύνη στο ήθος και τον δεοντολογικό κώδικα των δημοσιογράφων, πιστώνω αυτό το γεγονός σε κάποιον κεντρικό επιτελικό σχεδιασμό.
4. Συνιστά σημαντική διπλωματική νίκη η παραδοχή του διεθνούς παράγοντος πως τα "αμφισβητούμενα" ύδατα είναι ελληνικά. Επισημαίνω πως δεν είναι μόνο η Τουρκία, που αμφισβητεί την διακαιοδοσία της Ελλάδος επί των υδάτων αυτών, αλλά και η Αίγυπτος.
5. Δεν αποκλείω οι Τούρκοι να επανέλθουν λίαν συντόμως.
6. Εάν οι τιμές του πετρελαίου δεν αυξηθούν συντόμως, προβλέπω να ατονεί η διαμάχη στην Α. Μεσόγειο. Οι υποθαλάσσιες εξορύξεις είναι κοστοβόρες και αποδίδουν κέρδος όταν οι τιμές πετρελαίου κυμαίνονται σε υψηλά επίπεδα. Και επειδή η σχετική τεχνογνωσία είναι κτήμα ολίγων πολυεθνικών (τα γεωτρύπανα των Τούρκων είναι μόνο για λεονταρισμούς!), μόνον, εφ' όσον δεν έχουμε ξανά άνοδο τιμών, οι συμφωνίες για την ΑΟΖ καθίστανται άνευ αντικρύσματος. Ίσως, όμως, αυτή η κατάσταση να μας ευνοεί, δεδομένου ότι, χωρίς ιδιαίτερο ανταγωνισμό και ενδιαφέρον, η σύναψη συμφωνιών με τα λοιπά κράτη γίνεται ευκολότερη. Εξ άλλου, όταν η Κύπρος, με τον Τάσσο Παπαδόπουλο, ξεκίνησε τις συμφωνίες για ΑΟΖ, δεν υπήρχε καμία προοπτική αμέσων εκμεταλλεύσεων (ίσως γι' αυτό η Τουρκία να ήταν υποτονική στις αντιδράσεις της). Απλώς εκείνες οι συμφωνίες απεδείχθησαν παρακαταθήκη για αργότερα, όταν οι συνθήκες μετεβλήθησαν.

Ειδικότερα για το 4ο σημείο, όσο και αν μας ξενίζει, το διεθνές δίκαιο είναι ασαφές για τέτοιες ειδικές περιπτώσεις. Ναι μεν θεωρεί ότι τα νησιά δικαιούνται ΑΟΖ (σε αντίθεση με τους ισχυρισμούς της Τουρκίας), αλλά στην περίπτωση που συνορεύουν με πολύ μεγαλύτερο ηπειρωτικό όγκο συνήθως δεν συμμετέχουν ισομερώς στον διαμοιρασμό της ΑΟΖ (όπως ισχυρίζεται η Ελλάδα). Εξ άλλου και κατά την κοινή λογική θα ήταν αδιανόητο να ανήκει στο Καστελλόριζο περισσότερη θάλασσα από ότι σε όλη την νότιο Τουρκία. 

Δύο πολύ διαφωτιστικά αξιόλογα άρθρα επ' αυτού είναι τα ακόλουθα:

• https://belisarius21.wordpress.com/2019/02/02/ελληνική-αοζ-ψάχνοντας-την-αλήθεια/ 
• https://slpress.gr/ethnika/kastellorizo-kai-aoz-symferei-tin-ellada-i-dikastiki-dieythetisi/
  

Ο λόγος που οι ΗΠΑ συντάσσονται με την θέση μας για το Καστελλόριζο δεν είναι η συμπάθειά τους προς εμάς, ούτε το σύννομον των ισχυρισμών μας, αλλά η ανάγκη δημιουργίας δεδικασμένου κατά της Κίνας, που προβάλλει την ίδια επιχειρηματολογία με την Τουρκία για τον καθορισμό θαλασσίων ζωνών στην Νότιο Σινική Θάλασσα.

Και για να μην δημιουργηθούν παρανοήσεις ότι η Ελλάδα είναι ο "κακός", ο "ιμπεριαλιστής", που επιδιώκει την περιθωριοποίηση της Τουρκίας και τον αποκλεισμό της από τον θαλάσσιο πλούτο της Μεσογείου, όπως προπαγανδίζουν από καιρό διάφορες (ακρο)"αριστερές" φράξιες (από πού, άραγε, χρηματοδοτούμενες;), σκόπιμο είναι να διασαφηνιστούν τα ακόλουθα.

• Ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός για τις θαλάσσιες ζώνες ξεκίνησε το 1973, μετά την πρώτη επιτυχή εξόρυξη στον Πρίνο. Η Τουρκία αξιούσε χωρισμό του Αιγαίου κατά μήκος του 25ου μεσημβρινού (μέσον του Αιγαίου), υποστηρίζοντας - κατά παρερμηνεία των διεθνών νόμων - ότι οι νήσοι του Αιγαίου δεν έχουν δικαιώματα.
• Η Ελλάδα απάντησε πως δέχεται για την διευθέτηση αυτή την διαμεσολάβηση της Χάγης, αλλά η μονομερής προσφυγή της το 1976 δεν τελεσφόρησε.
  
• Η Τουρκία, έχοντας επίγνωση της σαθρής νομικής βάσεως της επιχειρηματολογίας της, δεχόταν την Χάγη, αφού προηγείτο διάλογος εφ' όλης της ύλης (για ζητήματα που έθετε συνεχώς, όπως η κυριότητα νήσων, η αποστρατιωτικοποίηση νήσων, η παραίτηση της Ελλάδος από χωρική ζώνη 12 μιλίων, κ.α.), για όσα θέματα δεν προέκυπτε διμερής συμφωνία, ελπίζοντας ότι κάτι από όλα αυτά θα κέρδιζε, αφού η Ελλάδα δεν διεκδικούσε κάτι.
• Προέκυψε ένα παρατεταμένο αδιέξοδο, κατά το οποίο η Τουρκία στερούσε διά της (απειλής) βίας δικαιώματα της Ελλάδος επί του Αιγαίου.
• Η ανάδυση της έννοιας της ΑΟΖ, ως υπερτέρας/συμπληρωματικής της υφαλοκρηπίδος, στο διμερές επίπεδο, την δεκαετία του 2000, έδωσε την ευκαιρία στην Ελλάδα να αντεπιτεθεί στην Τουρκία και να αξιώσει (ενδεχομένως υπερβολικά) δικαιώματα επί της Μεσογείου, επιδιώκοντας να εξισορροπήσει τις παράλογες διεκδικήσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο.
  
• Δεν θα θεωρούσα ήττα της Ελλάδος πιθανό περιορισμό της εκτάσεως που διεκδικεί στην Α. Μεσόγειο, αν αυτός συνοδευόταν από κατοχύρωση και αποδοχή των δικαιωμάτων της στο Αιγαίο. Φοβούμαι, όμως, ότι θα έχουμε πλεόνασμα λαϊκιστικών αντιδράσεων (εκ δεξιών και εξ ευωνύμων) αν κρίνω από τα όσα υπερβολικά ακούσθηκαν για την συμφωνία με την Ιταλία [*]. Αν φυσικά, βοηθούσης της αδιαλλαξίας του Ερντογάν, κερδίσουμε περισσότερα από τα
  αναμενόμενα δεν θα στενοχωρηθώ κιόλας...

Τέλος, κάποιες επισημάνσεις για το επιχειρησιακό σκέλος.

• Η υπεράσπιση του Καστελλορίζου είναι ειδκής κατηγορίας πρόβλημα, πρόκειται για απομονωμένο σύμπλεγμα νήσων στην ανοικτή θάλασσα, με εξαιρετική εγγύτητα στην ενδοχώρα του αντιπάλου. Δεν πιστεύω ότι μπορεί να κρατηθεί για πάνω από 2-3 μέρες, αν αποκοπούν οι οδοί ενισχύσεώς του. Ωστόσο, ισχύει αυτό που δήλωσε ο στρατηγός Φλώρος, ότι "δεν υπάρχουν σημειακές κρίσεις". Αν ξεκινήσει το "πανηγύρι" στην Μεγίστη, κανείς δεν υποχρεώνει την Ελλάδα να περιοριστεί σε εκείνο το θέατρο επιχειρήσεων. Όσο εκτεθειμένο είναι το Καστελλόριζο, άλλο τόσο είναι η Ίμβρος και η Τένεδος... 
• Στον υποβρυχιακό πόλεμο, που αναμένεται να διαδραματίσει σημαίνοντα ρόλο σε μία ελληνοτουρκική κρίση/σύρραξη, το ανάγλυφο βυθού και οι καιρικές συνθήκες επηρεάζουν σφόδρα την δυνατότητα εντοπισμού ενός υποβρυχίου. Το Αιγαίο, με το εντονότατο ανάγλυφο, είναι ιδανικός χώρος δράσεως υποβρυχίων, περισσότερο από τα ανοικτά της Μεσογείου. Για περισσότερες λεπτομέρειες παραπέμπω σε δύο τεχνικά κείμενα (εφιστώ την προσοχή στην ανάλυση του φαινομένου του θερμοκλινούς). 
• http://e-amyna.com/σύγχρονες-τορπίλες-για-τα-υποβρύχια-τ/ 
• https://defencereview.gr/anthypovrychiakos-polemo-entopizont/

 

[*]

Την συμφωνία με την Ιταλία την αξιολογώ θετικά. Αν και δεν μπορώ να παραβλέψω την χρόνια πάθηση της ελλαδικής εξωτερικής πολιτικής να αντιδρά και να μην αναλαμβάνει πρωτοβουλίες. Οι συμφωνίες με Αίγυπτο, Λιβύη, Ιταλία και Αλβανία έπρεπε να είχαν ολοκληρωθεί χρόνια πριν, ώστε να μην υπάρχει πεδίο παρεμβάσεως για την Τουρκία. Όπως ακριβώς έπραξε εγκαίρως και με μυστικότητα η Κύπρος, αιφνιδιάζοντας και εγκλωβίζοντας την Τουρκία. Έχω την αίσθηση ότι ο μαξιμαλισμός μας έναντι γειτόνων που δεν μας απειλούν και για δυνητικά, όχι κεκτημένα δικαιώματα, μας οδήγησε σε τέλμα. 

Παραπέμπω (με κάθε επιφύλαξη, πάντοτε) και σε συνέντευξη του πρώην υφυπουργού Γιάννη Βαληνάκη, που χειρίστηκε επί μεγάλο χρονικό διάστημα διαπραγματεύσεις με γειτνιάζοντα κράτη για ΑΟΖ. 

Για την ελληνοϊταλική συμφωνία, ειδικότερα, έχει προβεί σε λεπτομερή ανάλυση ο καθηγητής Άγγελος Συρίγος.