Το 'εγώ', το 'εμείς' και η παθογενής ανυπακοή των Ελλήνων

Υπάρχει ένα πολύ αξιόλογο βιβλίο, τιτλοφορούμενο "Νεοελληνική Φαυλοκρατία" (συγγραφέας ο Ευάγγελος Κοροβίνης), με αντικείμενό του τα σαθρά θεμέλια αυτού του κράτους, εκ της συστάσεώς του, που το οδήγησαν να είναι φορέας ικανοποιήσεως ιδιοτελών συμφερόντων και πελατειακών σχέσεων. Οι όποιες προσπάθειες εκσυγχρονισμού του, δυστυχώς, ήταν αποσπασματικές και απέτυχαν.

Το προλογίζει ο Θεόδωρος Ζιάκας και εκεί συνεισφέρει μια ασυνήθιστη σκιαγράφηση της ελληνικής ιδιοπροσωπίας, χαρακτηρίζοντας τον Έλληνα ως ένα εντόνως εγωιστικό/ατομοκεντρικό υποκείμενο!

"Η ελληνική ατομικότητα είναι ο αμιγέστερος ατομικός τύπος ανθρώπου που εμφανίστηκε στην ιστορία. Ο πολιτισμικός αυτός τύπος έχει θετικά και αρνητικά. Τα θετικά αναγνωρίζονται στην ανοδική πλευρά της εξελικτικής καμπύλης του, ενώ τα αρνητικά τα βλέπουμε να υπερτερούν στην καθοδική της πλευρά, κατά την οποία το 'Εγώ' αυτοτοποθετείται υπεράνω κάθε συλλογικής αξίας. Είναι το άτομο που έχει χάσει μέσα του την ικανότητα του συλλογικώς υφίστασθαι. ... Η φαυλοκρατία, για να αναδυθεί και να εμπεδωθεί, καλλιέργησε έντεχνα και υπέρμετρα τα αρνητικά χαρακτηριστικά της ελληνικής ατομικότητας."

Σήμερα, υπέπεσε στην αντίληψή μου μια εξίσου ενδιαφέρουσα ομιλία του Κων/νου Τσάτσου (διατίθεται ολόκληρη σε PDF), στις 21/05/1976, με θέμα τον Καποδίστρια, που θίγει ζητήματα ελληνικής ιδιοσυγκρασίας. Ο Τσάτσος, κινούμενος στο ίδιο πνεύμα με τον Ζιάκα, αποδίδει την αντίδραση που συνάντησε ο πρώτος κυβερνήτης μας στην εγωιστική απροθυμία των Ελλήνων να αποδεχθούν ένα πλαίσιο ευνομίας και τάξεως και στην ροπή τους στην ασυδοσία.

Μερικά ενδεικτικά αποσπάσματα.

• "... ούτε ή Δημοκρατία ούτε ο δημοκρατικος διάλογος είναι αuτά καθ' έαυτα κακά. Κακά είναι η ύπερβολή, η αμετροέπεια, η οξύτητα, η αρνητικότητα, η υποκατάσταση της πειθούς που κατορθώνεται με τη λογικη από τη διέγερση των παθών που κατορθώνεται με τη δημαγωγικη συκοφαντία."
• "... πολλοi από εκείνους που τον εκλέξανε Κυβερνήτη, δεν τον εκλέξανε για να ασκήση αυτός την εξουσία. Τον θέλανε περισσότερο ως όργανο δικών τους επιδιώξεων, ως γέφυρα για να ανεβούν αυτοί στην εξουσία."
• "... η δυσχέρεια να διακρίνη ο χθεσινός ραγιάς τη δύναμη του νόμου της Πολιτείας από τη δύναμη της βίας του Τυράννου είχαν ως φυσικο αποτέλεσμα σε λίγους μήνες να θεριέψουν γύρω από τον Κυβερνήτη οι σκευωρίες. Και αυτοί ακόμα που ομολογούσαν, τουλάχιστον στα κρυφά, ότι χωρiς αυτόν θα διαλυθή ο τόπος, φρόντιζαν με κάθε τρόπο να ανακόψουν το εργο του."
• "... ο Έλληνας, όταν αποτίναξε τον οθωμανικό ζυγό, διψούσε για μια κατάσταση, που συνήθως ονομάζομε ελευθερία, αλλά που μόνο κατ' όνομα της μοιάζει. Διψούσε, χωρίς καλά καλά να το συνειδητοποιή, για ανομία, για αναρχία, για μια κατάσταση έκρυθμη, που ικανοποιούσε προσωπικά πάθη και συμφέροντα, αλλά που αντιστρατευόταν σε κάθε επιταγή της φρόνησης και της λογικής."
• "Όλοι ζητούσαν ελευθερίες, όλοι ζητούσαν Σύνταγμα, όλοι διεκδικούσαν δικαιώματα, όλοι αλληλοκατηγορούνταν για να εξοντώση ο ένας τον άλλο και, κατ' ουσία μόνο νόμο και τάξη και δικαιοσύνη δεν γυρεύανε."
• "... δεν ήθελαν Ελληνικό Κράτος. Δεν ηθελαν την υποταγή σε μια κεvτρική εξουσία, εκτός αν αuτοί οι ίδιοι γίνονταν η εξουσία. Τα αυτά τοις αυτοίς."
• "Στη ρίζα της βρίσκομε το μοιραίο αντικοινωνικό 'εγώ' του Έλληνα. Το θαυμάσιο αuτο 'εγώ', από όπου εκπορεύθηκε η φιλοσοφία, η ποίηση, η τέχνη και η ανδρεία, και η εμπορική τόλμη του Έλληνα, υπήρξε και το μοιραίο 'εγώ' που διέλυσε τις ελληνικές Πόλεις, τις ελληνιστικές επικράτειες, την λεβεντογεννιά του '21. Κάποια στιγμή ένα τέτοιο 'εγώ', ένα ιστορικά ασήμαντο 'εγώ' για μιαν ασήμαντη προσωπική αφορμή δολοφόνησε τον Κυβερνήτη, αυτόν που αγωνίσθηκε να υποτάξη όλα τα 'εγώ' των Ελλήνων στην ενότητα μιας ευνομουμένης Πολιτείας, μιας Πολιτείας όπου κάθε 'εγώ' θα είχε την ελευθερία που επιτρέπει η ελευθερία των άλλων και η τάξη του συνόλου."
  

Ακριβέστατη αποτύπωση της κατάντιας μας, φρονώ, από αμφοτέρους τους λογίους (αποστρέφομαι τις λέξεις "διανοούμενος" ή "διανοητής"). Δεν θα άλλαζα ούτε σημείο στίξεως για να περιγράψω το παρόν (μακάρι όχι και το μέλλον)!

Αυτός ο περιγραφόμενος ελληνικός ατομισμός/εγωισμός είναι που κάνει τον Έλληνα να διαπρέπει, όταν βρίσκεται σε οργανωμένο περιβάλλον (εξωτερικό), αλλά ο ίδιος είναι και το σαράκι που μας καταστρέφει στην κοιτίδα μας, όπου μετατρέπεται σε εργαλείο αλληλοεξοντώσεως. 

Ερμηνεύει αυτή η θεωρία απολύτως και την έλλειψη αισθήσεως καθήκοντος σε πολιτικούς, αφού κυριαρχεί πάσης άλλης στοχοθεσίας η προσπάθεια προσωπικής επιβολής έναντι των αντιπάλων. Αντιστοίχως, προτεραιότητα στους πολίτες είναι το προσωπικό "βόλεμα". Αυτές οι δύο τάσεις, σε συνδυασμό, δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο διαρκούς παρακμής.

Υπάρχει άραγε αντίδοτο σε αυτήν την πτωτική πορεία;

Δεν ξέρω αν μπορεί να χαλιναγωγηθεί ο ελληνικός εγωισμός προς όφελος του συνόλου, νομίζω όμως πως πρέπει να παύσουμε να θεωρούμε δεδομένο πως το ελλαδικό κράτος συνιστά προασπιστή του ελληνισμού (είναι μάλλον ένα μόρφωμα προτεκτοράτου, με συγχρόνους κοτζαμπάσηδες, τοποτηρητές ξένων συμφερόντων, ως ηγέτες, που δεν συνιστά ευνοϊκό περιβάλλον για τους Έλληνες). Ίσως τότε αναδυθεί εκείνη η πτυχή του εγωισμού μας που βοήθησε τον ελληνισμό να επιβιώσει (και να μεγαλουργήσει ακόμη) στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας...

 

ΥΓ: Η ομιλία αυτή του Τσάτσου είχε τυπωθεί από τον ΟΕΔΒ, για διανομή σε σχολεία. Δεν θα ήθελα να συγκρίνω με το επίπεδο των κειμένων που παρέχονται στα σχολεία, στις μέρες μας... 

[ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το βιβλίο του Κοροβίνη το διάβασα στις 17/06/2018, προσπαθώντας να απαλύνω την οργή μου από την υπογραφή της συμφωνίας των Πρεσπών, μερικές μέρες νωρίτερα (12/06/2018). Τότε κατέγραψα προχείρως και τις περισσότερες επισημάνσεις μου από το ανωτέρω κείμενο, αλλά τις εμπλούτισα και τις σχηματοποίησα καλύτερα, με αφορμή την ομιλία του Τσάτσου, που ανεκάλυψα αργότερα.]