Οι δύο όψεις του Ανδρέα Παπανδρέου

Το 1964, το BBC παρήγαγε ένα εξαιρετικώς ενδιαφέρον ντοκυμανταίρ για την Ελλάδα, με τίτλο "Ελλάς χωρίς κολώνες". Πέρα από τις καίριες επισημάνσεις του για τις χρόνιες παθογένειές μας, περιέχει και ένα σημαντικό, παράπλευρο ιστορικό τεκμήριο, τις παρεμβάσεις του Ανδρέα Παπανδρέου, ως οικονομολόγου.

Όχι τόσο για την ουσία τους, καθ' εαυτήν, όσο διότι έρχονται σε αντιδιαστολή με τις μετέπειτα πράξεις του, όταν εγκατέλειψε τον επιστημονικό του ρόλο και ανέλαβε πολιτικό.

Την αντίφαση αυτήν του Παπανδρέου έχουν επισημάνει σε άρθρα τους δύο έγκριτοι δημοσιογράφοι (αμφότεροι πρώην συνεργάτες του "Οικονομικού Ταχυδρόμου"):

• Άρθρο Γ. Μαλούχου για τις απόψεις Παπανδρέου περί ΕΟΚ.
• Άρθρο Αθ. Παπανδρόπουλου για τις εισηγήσεις Παπανδρέου υπέρ της ελεύθερης αγοράς. 

Η επιστημονική εργασία του Ανδρέα για το τότε "Κέντρο Οικονομικών Ερευνών" (νυν ΚΕΠΕ), με αντικείμενο την οικονομική στρατηγική της Ελλάδος, που επικαλείται ο Παπανδρόπουλος, είναι διαθέσιμη στο διαδίκτυο, σε ψηφιοποιημένη μορφή ("Στρατηγική Οικονομικής Αναπτύξεως της Ελλάδος").

Είναι σύνηθες, τελευταίως, να απαξιώνουμε τον Ανδρέα, αποδίδοντάς του την πλήρη ευθύνη για την παρακμή της Ελλάδος (όχι ότι δεν είχε σημαντικότατο μερίδιο) και ταυτίζοντάς τον με μηδαμινότητες τύπου Τσίπρα. 

Με τα ανωτέρω, προσπαθώ να δείξω ότι ο Ανδρέας ήταν ένας από τους ικανότερους και εξυπνότερους πολιτικούς που πέρασαν μεταπολεμικώς από την χώρα μας, αλλά υπέταξε την επιστημονική του υπόσταση στην πολιτική (και μάλιστα στην πιο απεχθή μορφή της πολιτικής!). Μου θυμίζει έναν άλλον ικανό της Ιστορίας, τον Αλκιβιάδη, που όμως δεν διέθετε τον παραμικρό ηθικό φραγμό και απεδείχθη καταστροφικός για την ίδια του την πατρίδα.

Η απορία μου είναι αν η μεταστροφή του Ανδρέα από επιστήμονα σε πολιτικό υπήρξε συνειδητή και οικειοθελής, αποτέλεσμα ανήθικου χαρακτήρος, ή ήταν απόρροια απογοητεύεσεως για την αδυναμία του να επιφέρει τις αλλαγές που θα ήθελε, λόγω ισχυρών κατεστημένων αντιλήψεων και συμφερόντων. Το υπονοεί και ο Παπανδρόπουλος στην κατακλείδα του. 

Σε αυτήν την περίπτωση, όμως (όταν αποκλείσουμε το εύκολο "ανάθεμα" σε εξιλαστήρια θύματα), θα πρέπει να ερευνήσουμε βαθύτερα (κάνοντας και αυτοκριτική!) για να εντοπίσουμε τις αιτίες της παρακμής μας. Και εξ ίσου επίπονη θα πρέπει να είναι η προσπάθειά μας, προκειμένου να κατορθώσουμε να ανακόψουμε την καθοδική μας πορεία.