Υποκειμενικότητα & Οικονομία

Ίσως ο τίτλος του κειμένου να φαντάζει παράδοξος, δεδομένου ότι η οικονομία συνήθως σχετίζεται με μετρήσιμους δείκτες, αλλά μια πρόσφατη δημοσίευση της EuroStat μού καλλιέργησε τον σχετικό προβληματισμό.

Σε αυτήν μελετάται το πώς αισθάνονται οι πολίτες της ΕΕ ως προς την οικονομική τους ευχέρεια, ανεξαρτήτως αντικειμενικών οικονομικών δεικτών.

Είναι εντυπωσιακή η πρωτιά των Ελλήνων (σχεδόν τα 2/3 του πληθυσμού), με μεγάλη διαφορά από τις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ και συγκρινόμενη ως τάξη μεγέθους (αν και πάλι μεγαλύτερη) με τις χώρες των Δυτ. Βαλκανίων και την Τουρκία!!!

 

Το παράδοξο γίνεται ακόμη εντονότερο, καθώς στο τέλος αντιπαραβάλλεται η αίσθηση του κοινού με την μετρήσιμη ποσόστωση όσων βρίσκονται στο λεγόμενο "όριο της φτώχειας", όπου στην Ελλάδα καταγράφεται τεράστια απόκλιση υποκειμενικών και αντικειμενικών συνθηκών!

 

Δεν καταγράφω τα ανωτέρω υπερασπιζόμενος την κυβερνητική οικονομική πολιτική, κάθε άλλο, θεωρώ ότι η διαχείριση (ιδίως των τελευταίων 2 ετών) είναι κάκιστη και αντιαναπτυξιακή.

Εξ άλλου, οι μετρήσεις του ιδίου οργανισμού (EuroStat) κατατάσσουν την Ελλάδα προτελευταία στην ΕΕ (με τελευταία την Βουλγαρία) σε όρους αγοραστικής δυνάμεως.

 

Αυτό που μου ερέθισε την σκέψη ήταν η κοινωνιολογική διάσταση του ζητήματος και τα πρότυπα της κοινωνίας μας.

Αν έδινα ο ίδιος έναν ορισμό της φτώχειας, θα έλεγα ότι είναι τελείως υποκειμενική συνθήκη.
Κάποιος είναι φτωχός, αν δεν μπορεί να ικανοποιήσει τις ανάγκες του και πλούσιος αν τις υπερκαλύπτει.

Αυτός ο ορισμός δεν εξαρτάται αποκλειστικώς από τα εισοδήματα κάποιου, αλλά και το τί θεωρεί ανάγκες, η μη ικανοποίηση των οποίων, του δημιουργεί δυσφορία ή πρόβλημα επιβιώσεως.

Και εδώ παρατηρώ μια τάση μεγαλείου (ή... "μανταμσουσουδισμού") στην ελληνική κοινωνία, που πιθανώς προκαλεί αυτό το υπέρμετρο αίσθημα φτώχειας.

Συνδυάζω τα ευρήματα της EuroStat με μια εντεινόμενη τα τελευταία χρόνια δυσαρέσκεια για το υψηλό κόστος διακοπών στα... "κοσμοπολίτικα" νησιά του Αιγαίου, που τα καθιστούν απλησίαστα για πολλούς Έλληνες. Ναι, αλλά γιατί ο μέσος Έλληνας της εποχής μας να δυσανασχετεί επειδή δεν μπορεί να επισκεφθεί την Μύκονο; Ή γιατί η μέση Ελληνίδα να θεωρεί απαραίτητη την τακτική επίσκεψη σε ινστιτούτα καλλονής, που πολλαπλασιάζονται σε κάθε γειτονιά; Και γιατί μια αδυναμία εκπληρώσεως τέτοιων στόχων να οδηγεί σε κατάθλιψη και οικτιρμό;

Και για να γίνω ακόμη πιο εριστικός, πόσους στον περίγυρό μας έχουμε εντοπίσει να διαμαρτύρονται για το κόστος ή την ποιότητα των βιβλίων και πόσους για το κόστος του τελευταίου iPhone; Ή πόσοι κατηγορούν το αυξημένο κόστος "επωνύμων" ρούχων, αντί να επιζητούν την θεσμοθέτηση μιας (καλαίσθητης) σχολικής στολής;

Θυμάμαι, επίσης, πριν κάποια χρόνια, όταν έτυχε να συνταξιδεύω στο αεροπλάνο με έναν Έλληνα αρχιμηχανικό μεγάλης γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας, να μου λέει με απορία πώς αυτός - με σχεδόν 30 χρόνια εργασίας σε καίριες (και καλώς αμειβόμενες) θέσεις της εταιρείας - δεν κατάφερε να κατασκευάσει στο χωριό του σπίτι αντίστοιχης πολυτελείας με εκείνα των (ενίοτε προώρως) συνταξιούχων της ΔΕΗ και του ΟΤΕ!!!

Γίναμε ξάφνου τόσο καλομαθημένοι, είμαστε πολύ απαιτητικοί, ή μήπως απλώς μεμψίμοιροι;
Ενδέχεται ο τζίτζικας του γνωστού αισώπειου μύθου να εμπεριείχε έντονα στοιχεία αυτοαναφορικότητος;

Μια άλλη εξήγηση - λιγότερο απαισιόδοξη, και περισσότερο οικονομοκεντρική, παρά κοινωνιολογική - για το αυξημένο αίσθημα φτώχειας στην Ελλάδα, θα μπορούσε να είναι η εξής. Λόγω ανεπάρκειας των δημοσίων υπηρεσιών, αναγκαζόμαστε να καταφεύγουμε σε έκτακτα έξοδα (κυρίως στους τομείς παιδείας και υγείας), ώστε να καλύπτουμε το έλλειμμα των παρεχομένων υπηρεσιών από το κράτος. Αλλά αυτές οι δαπάνες, ενώ θεωρούνται προαιρετικές για την υπόλοιπη Ευρώπη (π.χ. φροντιστήρια), στην Ελλάδα έχουν καταντήσει σχεδόν αναπόφευκτες. Κατά συνέπεια, το πραγματικό όριο φτώχειας θα προκύπτει ανώτερο από το θεωρητικώς υπολογιζόμενο.

Θα μπορούσα να προσθέσω και την κρυψίνοια (να παραπλανήσουμε την εφορία!), ή το αίσθημα του κατατρεγμένου, από τους "κακούς ξένους", που μας φθονούν.

Και για μια πιο αστεία διάσταση του θέματος, δείτε τί έλεγε ο Χάρρυ Κλυνν, για την "αναποδιά" των Ελλήνων, κατά το β΄ μισό της δεκαετίας του '80 (02:46 κι έπειτα του οπτικοακουστικού αποσπάσματος):

"Καλεί [ο Έλληνας] τους φίλους του στο σπίτι του, πλακώνονται με τους αστακούς και τα φιλέτα, τα μαύρα χαβιάρια, ανοίγουν τις σαμπάνιες τους και με το που ανάβουν τα πούρα τους, αρχίζουν την συζήτηση για τις κρίσιμες στιγμές που διέρχεται η ελληνική οικονομία! Θα πεινάσουμε, λένε, σε άσχημα χρόνια πέσαμε, πιάσε άλλα δυο κεφαλάκια!"

Ό,τι ακριβώς παρουσιάζει και η έρευνα της EuroStat 3,5 δεκαετίες μετά!!!

 

ΥΓ1:
Ο παππούς μου έλεγε συχνότατα "τα πόδια τα απλώνεις μέχρι εκεί που φτάνει το πάπλωμα".
Φαίνεται ότι αυτήν την παραίνεση την έχουμε λησμονήσει... 

ΥΓ2:
Έχω την αίσθηση ότι στην εποχή μας το "σκέπτομαι άρα υπάρχω" αντικαταστάθηκε από το "καταναλώνω άρα υπάρχω"!
Ή όπως είχε πει κάποτε ο Οδυσσέας Χατζόπουλος, η σύγχρονη κοινωνία δεν διαμορφώνει πολίτες, αλλά πελάτες!!!

 

ΠΡΟΣΘΗΚΗ (23/06/2024)

Υφίσταται άλλο ένα είδος υποκειμενικότητος στην περιγραφή της οικονομικής καταστάσεως, εκείνο της εσκεμμένης παραπληροφορήσεως. Άλλωστε τα στατιστικά στοιχεία, όταν χρησιμοποιούνται αποσπασματικώς, είναι ο... επιστημονικότερος τρόπος να πει κάποιος ψέματα!

Πρόσφατο παράδειγμα η παρέμβαση του υπουργού Άκη Σκέρτσου, για τις τιμές αγαθών στην Ελλάδα. Σε αυτήν επικαλείται σχετική έρευνα της EuroStat, στην οποία καταγράφεται ότι το κόστος αγαθών στην Ελλάδα ανέρχεται στο 87% του Μ.Ο. των χωρών της Ε.Ε., επομένως - κατά τον υπουργό - οι διαμαρτυρίες για υψηλό κόστος ζωής δεν ευσταθούν.

Μόνο που παραβλέπει ο υπουργός ότι η σύγκριση αφορά απόλυτες τιμές, συνεπώς για να ισχύει το συμπέρασμά του θα πρέπει και οι αμοιβές στην Ελλάδα τουλάχιστον να ισούνται (αν όχι να υπερβαίνουν) με το ίδιο ποσοστό (87%) των μέσων ευρωπαϊκών.

Όμως η ίδια η EuroStat, σε αντίστοιχη έρευνά της, για την αγοραστική δύναμη των πολιτών σε κάθε χώρα της Ε.Ε., κατατάσσει την Ελλάδα στις φτωχότερες χώρες, με αγοραστική δύναμη μικρότερη του 80% του Μ.Ο. όλων των χωρών.

Άρα, χαμηλά κόστη μεν, στην Ελλάδα, χαμηλότεροι μισθοί δε και η κυβερνητική επιχειρηματολογία (ας μην την αποκαλέσω προπαγάνδα) που επιχειρεί να οικοδομήσει ένα "success story" καταρρίπτεται με ευκολία.