Είθισται να αναλωνόμαστε, κατά τις εθνικές μας επετείους, σε τυποποιημένα μηνύματα, που βρίθουν από πομφόλυγες και γενικότητες. Αρεσκόμαστε, επίσης, σε μια ηρωική περιγραφή των ιστορικών γεγονότων, που ενδέχεται να είναι εξιδανικευμένη ή παραπλανητική.
Υποτίθεται ότι η υπερτόνιση των ψυχικών χαρισμάτων των προγόνων μας αποσκοπεί στον σημερινό μας παραδειγματισμό. Λαμβάνουμε όμως τα σωστά πρότυπα, ή η αποσιώπηση κάποιων αντιεπικοινωνιακών λεπτομερειών επηρεάζει αρνητικώς την διαμόρφωση της συλλογικής μας ταυτότητος;
Ευχάριστη εξαίρεση στον κανόνα των πανηγυρικών λόγων απετέλεσε η επετειακή δήλωση του υπουργού Εθνικής Αμύνης, Ν. Παναγιωτόπουλου, μετά το πέρας της στρατιωτικής παρελάσεως της 28ης/10/2021, στην Θεσσαλονίκη. Μεταξύ άλλων [1] ανέφερε τα κατωτέρω (οι επισημάνσεις δικές μου).
.........Τον Οκτώβρη του 1940, η Ελλάδα κατενίκησε έναν θεωρητικά ισχυρότερο αντίπαλο, ένα αλαζονικό, ολοκληρωτικό καθεστώς, με επεκτατικές διαθέσεις που θάφτηκαν στα χιόνια της Πίνδου.
Και το πέτυχε τούτο διότι ο ελληνικός λαός ήταν ενωμένος, συνειδητοποιημένος και έτοιμος να πολεμήσει και να νικήσει. Γιατί οι ένοπλες δυνάμεις επίσης ήταν έτοιμες να κάνουν το καθήκον τους και γιατί η πολιτική ηγεσία είπε το 'ΟΧΙ' ευρισκόμενη σε πλήρη σύμπλευση με το λαϊκό αίσθημα αλλά και είχε φροντίσει εγκαίρως για την προς πόλεμο προπαρασκευή του στρατεύματος, μία πραγματικότητα που ίσως ακούγεται σαν ιστορική λεπτομέρεια, είχε όμως καθοριστικό ρόλο στην έκβαση της αναμέτρησης.
Αν πρέπει να διδαχθούμε - και πρέπει να διδαχθούμε - από το παράδειγμα του έπους του '40 είναι ότι όταν είμαστε ενωμένοι, συνειδητοποιημένοι και έτοιμοι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε οποιαδήποτε απειλή, να ξεπεράσουμε οποιαδήποτε δοκιμασία.
Επί τέλους, κάποιος ιθύνων αξιωματούχος αναδεικνύει την σημασία της επιτελικής και προσεκτικής προπαρασκευής ενός σημαντικού εγχειρήματος, όπως είναι ο πόλεμος (και όχι μόνον). Διότι ο ηρωισμός, η αυταπάρνηση, η αυτοθυσία και το ψυχικό σθένος δεν συνεπάγονται την επιτυχία αφ' εαυτών. Ούτε μας έλειψαν αυτές οι αρετές το 1897, το 1922, ή το 1974. Η ειδοποιός διαφορά με το 1940, που επέτρεψε την αξιοποίηση και ανάδειξη των ψυχικών μας προτερημάτων, είναι ότι προηγήθηκε, από το 1936, εντατική προεργασία, τόσο για τον εμπλουτισμό σε υλικά μέσα, όσο και για την σφυρηλάτηση του ηθικού του έθνους. Επιπροσθέτως υπήρχε συγκεκριμένη στρατηγική και σχέδιο δράσεως, όχι εμπνεύσεις και πειραματισμοί της στιγμής. [2]
Η αποσιώπηση αυτών των ιστορικών πτυχών βλάπτει την σημερινή μας αυτοσυνειδησία. Η μονοσήμαντη μνεία ανδραγαθημάτων, μπορεί να είναι πιο εύληπτη, πιο ευχάριστη (αφού απευθύνεται στο θυμικό και όχι στην λογική), αλλά έχω την αίσθηση ότι καλλιεργεί κάποιου είδους ωχαδελφισμό, ότι, δηλαδή, αρκεί σε μια δύσκολη στιγμή να ομονοήσουμε και να αναθαρρήσουμε, προκειμένου να επιτύχουμε τους στόχους μας. Αντ' αυτού, πρέπει να μας γίνει συνειδητό κτήμα ότι προαπαιτούμενο κάθε επιτυχίας είναι η οργάνωση και η προετοιμασία και πως ο εφησυχασμός είναι επικίνδυνος.
Και επειδή η Θεσσαλονίκη δεν εορτάζει αυτές τις ημέρες μόνο το έπος του '40, αλλά και την απελευθέρωσή της από τους Τούρκους, το 1912, άλλο ένα παράδειγμα κακής και μονόπλευρης αναγνώσεως της ιστορίας είναι η δράση του "Αβέρωφ", κατά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο. Ναι μεν ο "Αβέρωφ" εθριάμβευσε λόγω της πρωτοβουλίας και του θάρρους του Κουντουριώτη, αλλά η χρήση των καταλλήλων τακτικών ναυμαχίας κάθε άλλο παρά στιγμιαία επιφοίτηση υπήρξε. Ήδη από το 1910, ο Κουντουριώτης συνδιαλεγόταν με τον υποπλοίαρχο Πελοπίδα Τσουκαλά, καθηγητή στην ΣΝΔ, για την βέλτιστη τακτική χρήση του "Αβέρωφ" κατά των τουρκικών θωρηκτών (που υπερτερούσαν σε ισχύ πυροβολικού, αλλά υστερούσαν σε ευκινησία). [3]
Κεφαλαιώδους σημασίας, τέλος, είναι και η επισήμανση του υπουργού για την σύμπλευση λαού, ενόπλων δυνάμεων και πολιτικής ηγεσίας. Η αναφορά στις τρεις αυτές συνιστώσες ενός κράτους δεν είναι τυχαία (και μάλλον είναι δείγμα υψηλού επιπέδου παιδείας του αγορητή), καθώς η αρμονική τους συνεργασία, ως προϋπόθεση επιτυχούς εκβάσεως ενός πολέμου, είναι θεμελιώδης αρχή στο έργο του Clausewitz, γνωστή ως "τριάδα του Clausewitz" ("Clausewitzian trinity"). [4]
Ούτε αυτή η ομοθυμία, όμως, είναι κάτι που επιτυγχάνεται κατ' απαίτηση και εν τάχει, απαιτείται χρόνια σχετική καλλιέργεια νοοτροπιών και δράση θεσμικών μηχανισμών.
Συμπερασματικώς, ο ηρωισμός και το ψυχικό σθένος χρειάζονται σε προσωπικό επίπεδο, αλλά χωρίς ευρύτερη κατάλληλη προετοιμασία και καθοδήγηση συνήθως οδηγούν σε ένδοξες ήττες. Και όπως είπε και ένας άλλος σπουδαίος Έλληνας ναυτικός, ο - τότε - πλωτάρχης Μίλτων Ιατρίδης, κυβερνήτης του Υ/Β "Παπανικολής", απευθυνόμενος το 1940 προς το πλήρωμα του , "Η Ελλάδα σήμερα δεν αρκείται στο να πεθάνουμε γι’ αυτήν, αλλά έχει ανάγκη να νικήσουμε"!
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
- Οι πλήρεις δηλώσεις σε ανταπόκριση του "Defence-Point", ενώ το "GR Times" δημοσιοποίησε σχετικό οπτικοακουστικό υλικό.
- Εις πείσμα των εμμονικών, ανιστορήτων και ιδιοτελών φωνών που προσπαθούν να επιβάλλουν μιαν αστήρικτη άποψη ότι το έπος του '40 ήταν ένα αυθόρμητο, λαϊκό επίτευγμα, αντίθετο στις επιδιώξεις της ηγεσίας, υπάρχουν πάμπολλες μαρτυρίες, που κατατείνουν ότι ο Μεταξάς είχε χαράξει την πολιτική που ακολουθήθηκε πολύ νωρίς, μετά την ανάληψη των κυβερνητικών του καθηκόντων. Χαρακτηριστικότερες εξ αυτών εκείνες των ναυάρχων Καββαδία (όπως την μεταφέρει ο ακαδημαϊκός Σπ. Μελάς στην "Δόξα του '40") και Σακελλαρίου (όπως την παραθέτει ο ίδιος στα απομνημονεύματά του, με τίτλο "Ένας ναύαρχος θυμάται"). Αυτές τις μαρτυρίες επικαλείται και ο ακαδημαϊκός, αντιναύαρχος Φωκάς, στο μνημειώδες έργο του "Έκθεσις επί της δράσεως του Ναυτικού κατά τον πόλεμον 1940-1944" (το σχετικό απόσπασμα παρατίθεται και στην ιστοσελίδα για τον Μεταξά, που διατηρεί η εγγονή του).
- Περισσότερες λεπτομέρειες σε άρθρο του δρ. Ζήση Φωτάκη για το Θ/Κ "Γ. Αβέρωφ", το 2013, στο ιστολόγιο "Βελισάριος".
- Περισσότερα για την "τριάδα του Clausewitz" σε άρθρο του αντιστρατήγου ε.α. (τότε ταξιάρχου) Παν. Μαυρόπουλου, που εδημοσιεύθη στην "Στρατιωτική Επιθεώρηση" (τεύχος Ιουλίου-Αυγούστου 2008, σελ 122).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δεν επιτρέπονται νέα σχόλια.